A Đông - Tận tâm với cồng chiêng

Trò chuyện với chúng tôi, A Đông cho biết, năm 12 tuổi, anh được ông ngoại truyền dạy về kỹ thuật đánh cồng chiêng. Ngoài ra, vì đam mê cồng chiêng nên anh còn tự mày mò học thêm từ những người già đi trước về kỹ thuật đánh chiêng. Vào các ngày lễ, ngày hội, những người già đánh cồng chiêng trên nhà rông, anh chăm chú theo dõi và ghi nhớ các bài chiêng cổ ấy. Sau đó, anh về nhà, tự đem những chiếc cồng, chiếc chiêng của gia đình tập đánh. Cứ thế,  dần dần anh đã biết cách đánh cồng chiêng và bắt đầu được tham gia đội cồng chiêng của làng nhiều hơn. Được tham gia vào đội, A Đông càng có cơ hội học kỹ thuật đánh cồng, đánh chiêng từ những người già, nghệ nhân của làng nên dần hoàn thiện kỹ thuật đánh cồng, chiêng. Cũng nhờ từ sự ham học hỏi và được sự chỉ bảo tận tình của các bậc cao niên, dần dần A Đông càng hiểu biết nhiều về cồng chiêng và bản sắc văn hóa của dân tộc mình.

Gắn bó với di sản văn hoá cồng chiêng mấy chục năm nay, A Đông am hiểu khá sâu về nghệ thuật trình diễn cồng chiêng; kỹ thuật, kỹ năng đánh cồng chiêng. Giờ đây, A Đông thuộc và đánh hàng chục bài chiêng cổ của người Xơ Đăng – Sơ Đrá. Những bài chiêng đó thường được anh biểu diễn tại các lễ hội của làng như lễ cúng lúa mới, lễ đâm trâu, lễ mừng nhà rông mới, lễ hội mừng Đảng, mừng Xuân…

A Đông trình diễn cồng chiêng trong một lễ hội của cộng đồng. Ảnh: Q.Đ

A Đông chia sẻ: Khi đánh chiêng, tay phải dùng dùi, tay trái lúc chặn vào mặt chiêng, lúc rời khỏi mặt chiêng, phối hợp nhịp nhàng, khéo léo sẽ tạo ra những âm thanh vang, cuốn hút người nghe. Người đánh chiêng phải biết lắng nghe tiết tấu, giai điệu, âm sắc của bài chiêng. Khi đánh phải tập trung, có sự điều chỉnh độ mạnh nhẹ của lực tay và chân để tạo ra sự đồng điệu, hợp âm giữa tiếng cồng, tiếng chiêng và tiếng trống đối với từng bản nhạc mới tạo được sự cuốn hút người nghe.

Cũng theo A Đông, để đánh được các bài chiêng ở mỗi lễ hội khác nhau thì đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về các bài chiêng. Chẳng hạn như trong đám ma thì đánh các bài chiêng có nhịp điệu buồn, bi ai, tiếc thương nhằm đưa tiễn người đã khuất; còn trong các lễ hội hay mừng đón khách, thì đánh các bài chiêng có nhịp điệu sôi nổi, dồn dập và hào hùng.

“Muốn đánh bài chiêng hấp dẫn thì đầu tiên phải hiểu rõ từng loại cồng, chiêng và người đánh phải thả hồn vào từng bài mới tạo cho tiếng cồng, chiêng hòa quyện với nhau, tạo nên sự độc đáo của từng bài nhạc chiêng, cuốn hút người nghe. Hơn nữa, phải nắm bắt rõ về kỹ thuật của từng cái cồng, cái chiêng thì mới có thể truyền dạy được” - A Đông bộc bạch.

Ngoài việc thường xuyên tham gia đánh cồng chiêng trong các lễ hội của cộng đồng, anh A Đông còn truyền dạy cho các thế hệ trẻ hiểu hơn về kỹ thuật đánh cồng, chiêng. Anh luôn tận tụy với nghề, thuyết phục và đào tạo các cá nhân trong làng tham gia học để bảo vệ giá trị di sản văn hoá cồng chiêng của dân tộc.

A Đông biểu diễn cồng chiêng cho các em thiếu nhi xem để học hỏi. Ảnh: Q.Đ

Hiện tại, A Đông đang mở lớp truyền dạy cho hàng chục thanh thiếu nhi trong làng kỹ thuật đánh cồng chiêng bài bản theo giai điệu âm nhạc truyền thống của người Xơ Đăng – Sơ Đrá. Anh góp công thành lập đội nghệ nhân cồng chiêng, múa xoang của làng để biểu diễn trong các dịp lễ hội của cộng đồng và tham gia các sự kiện, hoạt động văn hoá do tỉnh, huyện tổ chức và phục vụ du khách khi đến thăm làng. Đến nay, A Đông đã truyền dạy cho 24 người trong làng biết đánh cồng chiêng. 

A Tuấn (33 tuổi), một trong những học trò xuất sắc của A Đông, thể hiện sự kính trọng đối với người thầy của mình khi trao đổi với chúng tôi: “Thầy A Đông là một người mẫu mực, chịu thương, chịu khó, luôn tận tâm với công việc mà thầy đeo đuổi từ hàng chục năm qua. Thầy có thể gác bỏ công việc của gia đình một bên để dồn sức truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ trẻ.

Phó Chủ tịch UBND xã Đăk Ui - ông Trần Đình Trình cũng đánh giá cao về công lao của A Đông trong việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hoá cồng chiêng. Ông Trình cho hay, nếu không có những người nặng lòng với văn hoá cồng chiêng như nghệ nhân A Đông thì những di sản văn hoá vật thể và phi vật thể của đồng bào Sơ Đrá sẽ dần dần bị mai một và mất đi. Vì thế, những năm qua, chính quyền địa phương luôn đồng hành, ủng hộ, khuyến khích và kịp thời động viên, khen thưởng những việc làm có ý nghĩa thiết thực, tốt đẹp của nghệ nhân A Đông.

Với niềm đam mê cồng chiêng, A Đông đã và đang góp phần tích cực vào việc  gìn giữ, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa cồng chiêng của đồng bào dân tộc Xơ Đăng. Giờ đây, A Đông mong muốn làm sao truyền dạy niềm đam mê cồng chiêng cho nhiều người trẻ trong làng để bản sắc văn hóa dân tộc mình được bảo tồn và phát triển mãi mãi.

Quang Định