Người truyền lửa cồng chiêng cho thế hệ trẻ ở thôn Kon Hia 1

Các em vừa học, vừa chơi, vừa lắng nghe ông A Bi kể chuyện về cồng chiêng. Ảnh: Y.Đ

Ông A Bi sinh năm 1977, trong một gia đình người Xơ Đăng có truyền thống đánh cồng chiêng. Ông bảo, tiếng chiêng đến với mình một cách tự nhiên, quen thuộc như tiếng gà gáy hay tiếng suối chảy. Từ khi còn nhỏ, ông được đi theo xem cha chú đánh chiêng tại nhà rông của làng mỗi dịp lễ hội. Dù không được tham gia đánh, nhưng ông mê mẩn lắng nghe từng nhịp chiêng, rồi tự mình nhẩm để ghi nhớ giai điệu.

Nhớ lại thời thơ ấu, ông A Bi kể: Hồi nhỏ tôi mê tiếng chiêng lắm. Cứ thấy người lớn đánh chiêng là tôi lại ngồi nghe rồi nhẩm theo. Về nhà thì lấy bộ chiêng của ông bà treo trên vách xuống tự học, tay thì gõ, miệng thì lẩm nhẩm lại giai điệu mình vừa nghe. Không ai dạy, tôi cứ thế tự mày mò học, dần dần ghi nhớ được từng bài chiêng một.

Nhờ vậy mà khi bước sang tuổi đôi mươi, ông đã là một trong những tay chiêng giỏi của làng. Đội chiêng lúc đó toàn người lớn, chỉ có ông là trai trẻ, nhưng sự đam mê và năng khiếu đặc biệt đã giúp ông nhanh chóng khẳng định mình. Những bài chiêng lễ, chiêng hội, ông đều nhớ kỹ. Mỗi dịp lễ hội, mỗi cuộc vui của làng, ông đều có mặt, say mê trong từng nhịp chiêng xoang. Những lần biểu diễn, ông luôn được các già làng và cộng đồng đánh giá cao. Càng được ghi nhận, ông càng yêu cồng chiêng nhiều hơn.

Theo ông A Bi, người Xơ Đăng gọi bộ cồng chiêng truyền thống của mình là “ching hleng”. Một bộ đầy đủ gồm 4 chiếc cồng, 8 chiếc chiêng và 1 trống. Mỗi chiếc cồng, chiếc chiêng đều có âm thanh riêng, được phối hợp hài hòa để tạo nên những giai điệu trầm bổng, rộn ràng. Ching hleng thường được sử dụng trong các lễ hội, hay trong những dịp sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Với người Xơ Đăng, bộ chiêng quý không chỉ vì giá trị vật chất, mà vì nó gắn liền với truyền thống và niềm tự hào của cả cộng đồng.

Cơ duyên đến với việc truyền dạy cồng chiêng của ông A Bi bắt đầu từ năm 2022, khi ông được Trường THCS Đăk Rơ Ông mời dạy cho học sinh của trường. Sau đợt ấy, ông nhận ra vẫn còn nhiều em nhỏ yêu thích cồng chiêng, chỉ là chưa có ai hướng dẫn, chưa có điều kiện để học. Ông A Bi chia sẻ: Nhiều cháu có nói với tôi là mê tiếng chiêng lắm, nhưng chỉ được nghe thôi chứ chưa từng chạm vào chiêng. Lúc đó tôi nghĩ là nếu mình không dạy, không truyền lại thì sau này tụi nhỏ lấy đâu mà biết đánh chiêng nữa.

Ông A Bi truyền dạy cồng chiêng cho các em thiếu nhi. Ảnh: Y.Đ

Từ năm đó, ông quyết định mở lớp dạy chiêng tại nhà. Căn nhà cấp 4 đơn sơ với sân xi măng nhỏ trở thành nơi truyền dạy văn hóa truyền thống dân tộc. Không giáo trình, không bảng đen, chỉ có bộ chiêng và bàn ghế đá. Mỗi chiều thứ Sáu, sau khi trời dịu nắng, các em nhỏ trong thôn lại rủ nhau đến nhà ông, ríu rít tiếng cười, say sưa tập đánh chiêng theo sự hướng dẫn tận tình của ông.

Trong đội chiêng thiếu nhi này không phải em nhỏ nào của thôn cũng được đưa vào lớp học. Ông A Bi có “bí quyết” riêng khi tuyển chọn học trò. Ông chia sẻ: Tôi hay để ý trong các ngày hội, ngày lễ của thôn, nếu thấy cháu nào tò mò, cầm dùi gõ thử vào chiêng là tôi nhớ mặt, rồi rủ vào đội. Vì mình ngày xưa tôi cũng như thế thôi, mê rồi mới học được, chứ ép thì không ai theo lâu được đâu.

Trong các buổi học, ông A Bi không dạy theo khuôn mẫu mà linh hoạt theo từng nhóm tuổi, từng mức độ hiểu. Có lúc ông đứng giữa vòng chiêng, làm mẫu, có lúc ngồi xuống chỉ tay, bắt nhịp. Mỗi em nhỏ là một học trò đặc biệt, được ông hướng dẫn kỹ từng động tác, từng cách giữ dùi, cách cảm nhận nhịp điệu. Không khí buổi học luôn rộn ràng nhưng tập trung cao độ. Các em vừa học, vừa chơi, vừa lắng nghe những câu chuyện ông kể về cội nguồn cồng chiêng, về ý nghĩa từng bài chiêng.

Từ khi bắt đầu truyền dạy đến nay, ông A Bi đã hướng dẫn được 3 đội cồng chiêng khác nhau, gồm đội thanh niên của thôn Đăk Plò (xã Đăk Rơ Ông), đội học sinh Trường THCS Đăk Rơ Ông và đội thiếu nhi của thôn Kon Hia 1 mà ông đang dày công truyền dạy. Ông A Bi cho hay, dù là những em nhỏ còn đang tuổi học tiểu học, trung học cơ sở, nhưng với sự kiên trì và lòng yêu thích thì qua vài tháng hè này là các em đánh được những bài chiêng cơ bản, có thể biểu diễn trước cộng đồng trong các ngày lễ của thôn, xã.

Lớp truyền dạy cồng chiêng của ông A Bi đã trở thành một phần không thể thiếu trong những ngày hè của các em nhỏ trong 2 năm gần đây. Em A Thành Bình (13 tuổi) chia sẻ: “Tham gia lớp học, con được nghe ông A Bi kể rất nhiều chuyện hay và chỉ cách đánh từng bài chiêng. Sau này, con cũng muốn đánh chiêng giỏi như ông để dạy lại cho con cháu mình”. Còn em A Triều Dâng (8 tuổi) thì hồn nhiên chia sẻ: Con thích nhất là chiều thứ Sáu, được qua nhà ông A Bi học đánh chiêng với các anh. Vừa được chơi, vừa được học, con thấy vui lắm ạ.

Lớp học của ông A Bi không chỉ là nơi truyền dạy cồng chiêng, mà còn là một sân chơi lành mạnh cho các em nhỏ trong dịp hè. Ông A Biu – Bí thư Chi bộ thôn Kon Hia 1 nhận xét: Ông A Bi rất tâm huyết. Việc ông mở lớp dạy chiêng cho các cháu thiếu nhi là rất thiết thực trong việc giữ gìn và phát huy văn hóa truyền thống dân tộc, đồng thời việc mở lớp tại nhà đã tạo được sân chơi bổ ích cho trẻ em trong dịp hè.

Ông A Bi - người truyền lửa cồng chiêng cho thế hệ trẻ ở thôn Kon Hia 1. Ảnh: Y.Đ

Từ niềm đam mê thuở nhỏ, giờ đây ông A Bi đã trở thành người thắp lên tình yêu cồng chiêng cho thế hệ trẻ ở thôn Kon Hia 1. Từ lớp học đơn sơ trước sân nhà, tình yêu với cồng chiêng và niềm tự hào về văn hóa truyền thống dân tộc được nuôi dưỡng, gìn giữ và phát huy. 

Y ĐÔ