• Thời sự - Chính trị
    • Xây dựng Đảng
  • Kinh tế
  • Xã hội
  • Văn hóa - Thể thao - Du lịch
  • Pháp luật & Đời sống
    • An toàn giao thông
  • Đất & Người Kon Tum
  • Tòa soạn & Bạn đọc
    • Nhịp cầu bạn đọc
THƯ TÒA SOẠN    Quảng ngãi công bố tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính tỉnh    [EMAGAZINE] Báo Kon Tum điện tử - Khép lại hành trình để mở ra chặng đường mới    SỨC MẠNH CỦA ĐOÀN KẾT    Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy kiểm tra vận hành thử nghiệm bộ máy chính quyền cấp xã tại thành phố Kon Tum   

Đất & Người Kon Tum

Khéo tay hay đan

03/04/2022 13:05

Cha qua đời đã lâu, song mỗi lần nhớ về cụ, ông A Đai lại không khỏi ngậm ngùi, thương nhớ. Nếu không được sinh ra và lớn lên trong một gia đình có bậc thân sinh tận tình chỉ dạy, một trong số nghệ nhân cao tuổi, nổi tiếng “khéo tay hay đan” ở làng Kon Chai (xã Đăk Na, huyện Tu Mơ Rông) bây giờ không biết mình có thể miệt mài gắn bó với nghề đến giờ hay không?

“Cha mình giỏi lắm, đan gì cũng giỏi cũng đẹp. Hồi đó, trong làng có nhiều người đan, nhưng riêng cái gùi thì ai cũng thích của cha thôi. Mình 14 - 15 tuổi là tập đan rồi!” - nhắc đến cha, ông A Đai không khỏi tự hào.

60 tuổi, ông bảo mình đã già rồi, không còn ngồi nhiều, ngồi dai như hồi còn trẻ khỏe được nữa. Tuy vậy, đồ đan của ông thì trao đổi trong làng, ngoài xã, bà con ai nấy đều ưng. Thành ra, ngoài công việc chính làm rẫy, đi rừng, thời gian ở nhà, ông A Đai đều đan lát. Ngồi nhiều nên quen, cái đầu cúi - ngẩng đều đều, song cái lưng lúc nào cũng phải giữ cho thẳng.  

Sống ở vùng sâu, thuận lợi nhất để đan lát là tre, nứa luôn sẵn có. Ngày trước, khi rừng còn dày, nguyên liệu  không khó tìm; sau này, tuy phải đi xa hơn song nếu làm siêng và biết đường thì cũng chẳng quá khó kiếm. Dễ nhất là đan gùi thưa, cái rổ, cái nia, khó hơn khi đan cái teo, gùi dày.

Gùi thưa (chur) chuyên dùng đựng rau, củi, chỉ gùi dày (dul, tur) mới có thể đựng lúa để khỏi rơi vãi, hao hụt. Bởi vậy, gùi (dul), teo (tur) đựng lúa của người Xơ Đăng là vật đan được coi trọng, yêu quý. Ngày trước, lúa rẫy được thu hoạch duy nhất bằng cách tuốt tay, rồi cho vào gùi. 

Ông A Đai (phải) giới thiệu nét đẹp đan lát của người Xơ Đăng. Ảnh: TN

 

Chiếc gùi dày có nắp đậy của người Xơ Đăng tuy không sắc màu như gùi của người Gia Rai, Ba Na, song cũng được xem là tác phẩm nghệ thuật từ đan lát truyền thống. To - nhỏ không hẳn là tiêu chí để so sánh, mà chính sự cân đối, độ tinh xảo và vẻ đẹp của nó mới là thước đo tay nghề nghệ nhân. Theo ông A Đai, nếu đan gùi dày đơn giản, bình thường thì đường nan gọi là loong puk. Song chiếc gùi truyền thống đẹp và được yêu thích thì phải được đan hoa văn. Với chiếc gùi “gốc” của người Xơ Đăng, hoa văn chủ yếu là màu đen được phối với màu trắng ngà của nan.

Để tạo ra màu đen, nghệ nhân từ xa xưa có không ít cách nhuộm. Song độc đáo nhất là nhuộm bằng “khói của cây thông”. Nghệ nhân A Đai không ngại chia sẻ: Lấy gỗ thông đốt lên khói. Sợi nan sau khi được chẻ và vót chuốt cẩn thận thì lấy lá khoai lang chà sát lên sợi nan để mủ dính vào, rồi đem hơ lên ngọn lửa đó. Khói của cây thông kết hợp với độ kết dính của lá khoai lang (la pom lo) làm đen dần cọng nan. Màu sẽ thành sau 5 - 6 lần cứ chà đi chà lại rồi hơ lên lửa như thế.

Nguyên gốc, hoa văn đen - trắng trên sản phẩm đan lát thủ công của người Xơ Đăng gồm hai loại chính: Hoa văn hình thẳng (nông chu chu), hoa văn hình ca rô (choa chất). Nét đa dạng, phong phú về hoa văn trên những chiếc gùi, teo được tạo nên nhờ sự khéo léo và tinh tế trong linh hoạt kết phối, tạo hình của nghệ nhân. Đế gùi được làm bằng khung vuông, hoặc tròn; song với đế hình tròn thì phải tìm loại gỗ dẻo, để vừa có thể uốn cong vừa có độ bền cao.

Bây giờ, ông A Đai là nghệ nhân đan lát được trọng vọng ở vùng sâu Đăk Na. Đi qua bao vui buồn của cuộc đời, với ông, đan lát không chỉ là thao tác nằm sẵn trong cái tay, nơi cái đầu; mà đó chính là cả quá trình chịu khó tìm tòi, học hỏi một cách chuyên cần bằng tất cả niềm say mê và không ngừng cố gắng.

Với “tay nghề” của mình, trong thời gian nông nhàn, ông A Đai chỉ đan từ 1 - 2 ngày là được 1 chiếc gùi thưa,  4 - 6 ngày hoàn thành 1 chiếc gùi dày. Trong thôn, ngoài xã, bà con nào cần, chỉ “nói trước một tiếng” là sẽ lần lượt “nhận hàng” như đã hẹn.

Đan lát mang đến cho những người khéo tay hay đan như nghệ nhân A Đai tình yêu và ý nghĩa cuộc sống. Lần đầu tiên được tham gia giới thiệu nét đẹp đan lát truyền thống của người Xơ Đăng tại Hội Báo, Xuân Nhâm Dần - 2022 của tỉnh, ông rất vui. Không ngờ, cái nghề tay chân tỉ mẩn này cũng được coi trọng giữ gìn cùng các nghề thủ công lâu đời của đồng bào các DTTS anh em.    

Thanh Như

   

Các tin khác

  • Người truyền lửa cồng chiêng cho thế hệ trẻ ở thôn Kon Hia 1
  • Rượu ghè men lá H’nham
  • Gìn giữ kho tàng Sử thi Kon Tum
  • Suối Đăk Lôi níu chân du khách
  • Người dành trọn đời cho thổ cẩm
  • Kỹ nghệ chỉnh âm cồng chiêng của người Xơ Đăng
  • Người giữ lửa nghề truyền thống ở Đăk Niêng
  • Đâu chỉ là máu xương
  • Những bước chân vì cộng đồng
  • Kon Rẫy: Vùng đất giàu nét đẹp văn hóa, lịch sử
Gửi bình luận của bạn
   
Đang xử lý

Tin Mới Nhất

  • THƯ TÒA SOẠN
  • Báo Kon Tum điện tử - Khép lại hành trình để mở ra chặng đường mới
  • THƯ CẢM ƠN
  • Thông báo về việc hợp nhất các ấn phẩm báo in, báo điện tử; chương trình phát thanh, truyền hình của Báo Quảng Ngãi và Trung tâm Truyền thông tỉnh Kon Tum
  • Danh sách Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi sau sáp nhập
  • Vững niềm tin, xây khát vọng
  • Quảng ngãi công bố tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính tỉnh
  • Hợp nhất để đi xa hơn, bền vững hơn

Chùm ảnh

Kon Tum qua ảnh

Kon Tum qua ảnh

Kon Tum qua ảnh

Kon Tum qua ảnh

Kon Tum qua ảnh

Ghi chép - Phóng sự

  • [EMAGAZINE] Báo Kon Tum điện tử - Khép lại hành trình để mở ra chặng đường mới
  • Kon Tum: Sự hào sảng của đất và nét hiền hòa của người
  • Chùm ảnh: Đồi chè ở vùng Đông Trường Sơn
  • Điểm tựa yêu thương

Đất & Người Kon Tum

  • Người truyền lửa cồng chiêng cho thế hệ trẻ ở thôn Kon Hia 1
  • Chiều tối thứ Sáu hằng tuần, sân nhà ông A Bi ở thôn Kon Hia 1 (xã Đăk Rơ Ông, huyện Tu Mơ Rông) lại vang lên tiếng cồng chiêng rộn ràng. Đó là lớp học dành cho các em nhỏ trong thôn do ông A Bi mở và duy trì đều đặn suốt nhiều mùa hè để truyền dạy những nhịp chiêng truyền thống của dân tộc mình. Từ niềm đam mê thuở nhỏ, ông A Bi trở thành người thắp lên tình yêu cồng chiêng cho thế hệ sau, góp phần gìn giữ văn hóa truyền thống dân tộc.
  • Rượu ghè men lá H’nham
  • Gìn giữ kho tàng Sử thi Kon Tum
  • Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam
  • Khuyến nông - Khuyến lâm
Thông tin cần biết
  • Tỉ giá
  • Chứng khoán
  • Giá vàng
  • Kết quả xổ số
  • Thời tiết
  • Lịch cúp điện
  • Lao động việc làm
  • Thời sự - Chính trị
  • Kinh tế
  • Xã hội
  • Văn hóa - Thể thao - Du lịch
  • Pháp luật & Đời sống
  • Đất & Người Kon Tum
  • Tòa soạn & Bạn đọc
Báo Kon Tum điện tử
• Phó tổng Biên tập: Phạm Minh Bảo, Nguyễn Thị Liễu Hạnh
• Tòa soạn: 258A Phan Đình Phùng, thành phố Kon Tum, tỉnh Kon Tum
• Điện thoại: 0260 3862531; Email: toasoanbaokontum@gmail.com
• Giấy phép số: 460/GP-BTTTT, do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp ngày 06/9/2022
Liên hệ tòa soạn
Thông báo bảng giá quảng cáo mới
Developed by