“Điểm tựa” của làng

Tiết trời năm nay thật lạ, giữa tháng 3 mà gió rít từng cơn, mang theo giá rét như những ngày chuyển đông. Dường như cái lạnh khiến đường sá vắng vẻ hơn dù trời đã sáng bảnh. Bình thường, tầm này, các thành viên trong Hội đồng già làng thôn Kon Rơ Bàng 1 đã tranh thủ lên rẫy, ra ruộng. Nhưng hôm nay, trong thôn có việc cần hòa giải, mọi người phải tạm gác công việc đồng áng để cùng nhau bàn bạc, giải quyết vụ việc theo yêu cầu của bà con.

Những tiếng xe máy nổ lụp bụp, lụp bụp chạm vào sự yên tĩnh ở nhà rông Kon Rơ Bàng 1. Mọi người tự giác xếp từng chiếc, từng chiếc xe máy ngay hàng thẳng lối cạnh nhà rông. Chào nhau bằng nụ cười thân thiện, mọi người khóa chặt xe, bước lên bậc thang, vào nhà rông, bắt đầu buổi gặp gỡ.

Hội đồng già làng thôn Kon Rơ Bàng 1 bàn bạc, trao đổi cách giải quyết một số vấn đề. Ảnh: H.T

Nhanh chóng sắp xếp, lau bụi trên bàn ghế, già làng A Ngheh mở đầu câu chuyện: “Thông thường, sau mỗi buổi chào cờ sáng thứ 2, chúng tôi gặp mặt, nắm bắt, trao đổi công việc của thôn. Hôm nay là cuối tuần, có việc gấp nên mọi người gác việc nhà để bàn bạc. Ở làng, bất kể việc gì, đều phải có sự thống nhất của cả hội đồng”.

7 thành viên đủ cả. Già làng A Ngheh liền nêu vấn đề: Hôm nay, chúng ta sẽ cùng đến hòa giải vụ việc về mâu thuẫn của cặp vợ chồng trong thôn. Sau 2 lần trước hòa giải, người chồng vẫn tính nào tật nấy, vẫn bạo lực, đánh đập vợ con. Lần này, chúng ta phải có giải pháp. Mời mọi người cho ý kiến.

Những ý kiến được từng thành viên lần lượt nêu ra. Sau khoảng thời gian bàn bạc, các thành viên chọn phương án tối ưu nhất. Và đúng giờ hẹn, tất cả các thành viên trong hội đồng đến tận nhà, làm nhiệm vụ hòa giải.

Từ nhiều năm nay, ở thôn Kon Rơ Bàng 1, Hội đồng già làng vẫn được bà con nhân dân trong thôn tín nhiệm bầu ra. Tất cả các thành viên được dân làng chọn lựa đều là những người tâm huyết, nhiệt tình, am hiểu những tục lệ ở làng, có khả năng tập hợp được bà con và có cách giải quyết hài hòa các mối quan hệ trong gia đình và ngoài xã hội.

Hội đồng già làng thôn Kon Rơ Bàng 1 được bà con xem là chỗ dựa tin cậy của làng. Bởi thế, bất kể việc gì mâu thuẫn ở thôn, bà con đều tìm đến Hội đồng già làng để nhờ can thiệp, giải quyết. “Từ chuyện ẩu đả, đánh nhau gây mất trật tự công cộng cho đến chuyện gia đình, đất đai, tranh chấp, bà con đều tìm đến Hội đồng già làng. Thực hiện trọng trách của dân làng giao phó, chúng tôi đều nỗ lực làm tròn trách nhiệm của mình” - già làng A Ngheh chia sẻ.

Các thành viên tìm hiểu kỹ vấn đề trước khi tham gia hòa giải. Ảnh: H.T

Chẳng kể ban ngày hay ban đêm, hễ lúc nào nắm bắt được sự việc hoặc có thông tin từ phía bà con, Hội đồng già làng thôn Kon Rơ Bàng 1 đều tập hợp và có mặt kịp thời. Dựa vào tình hình thực tế, các thành viên bàn bạc nhanh chóng rồi đưa ra phương án hòa giải.

Có nhiều vụ việc đơn giản, việc hòa giải được giải quyết nhanh chóng, nhưng cũng có sự việc kéo dài, giải quyết 1-2 lần chưa xong, Hội đồng già làng thôn Kon Rơ Bàng 1 phải dành thời gian nghiên cứu rồi mới tìm ra cách giải quyết thỏa đáng. “Thực tế, đa số các vụ việc đều được hội đồng giải quyết ổn thỏa. Vì vậy, bà con mới tin tưởng chứ!”- ông A Đanh, Phó già làng, người uy tín, thành viên Hội đồng già làng thôn Kon Rơ Bàng 1 khẳng định.

Lật lại những quyển sổ, nhẩm tính, các thành viên cho biết, trong năm 2022, Hội đồng già làng thôn Kon Rơ Bàng 1 đã giải quyết ít nhất 3-4 vụ tranh chấp đất đai. Nói rõ vấn đề, già A Ngheh kể: Có trường hợp giữa 2 bên hàng xóm mâu thuẫn, tranh chấp đất; có trường hợp anh em tranh chấp không nhìn mặt nhau đã đến nhờ Hội đồng già làng thôn can thiệp. May mắn, chúng tôi đều hiểu rõ nguồn gốc đất cũng như một số vấn đề ở thôn nên có cách giúp hai bên tranh chấp giải quyết vụ việc một cách hợp tình hợp lý. Theo đó, các bên tranh chấp hiểu rõ vấn đề, thỏa thuận với nhau, không còn tranh chấp, sống đoàn kết với nhau.

Ở xã Vinh Quang có 3 thôn đồng bào DTTS. Tương tự thôn Kon Rơ Bàng 1, thôn Kon Rơ Bàng 2 và thôn Kon Hngo Ktu cũng có hội đồng già làng. Ông A Bát – người có uy tín, thành viên Hội đồng già làng thôn Kon Rơ Bàng 2 cho biết, ở thôn của ông, hội đồng già làng gồm 5 thành viên, có vai trò quan trọng trong hòa giải, xử lý kịp thời những vụ việc trong thôn.

Hội đồng già làng ở các thôn thường xuyên liên lạc, trao đổi, chia sẻ, nắm bắt thông tin. Những vụ việc tranh chấp hay ẩu đả giữa người dân 2 thôn với nhau, hội đồng già làng 1 thôn giải quyết sẽ không đảm bảo tính công bằng. Do đó, khi người dân giữa các thôn có xích mích, hội đồng già làng ở các thôn sẽ cùng gặp gỡ, bàn bạc, cùng tham gia giải quyết.

Lấy dẫn chứng, ông Bát kể, cách đây không lâu, hộ gia đình của thôn Kon Rơ Bàng 1 và Kon Rơ Bàng 2 xảy ra tranh chấp đất đai, người dân đã mời hội đồng già làng 2 thôn lên làm việc. Hội đồng già làng 2 thôn đã cùng nhau tìm hiểu rõ nguyên nhân của vấn đề, đưa ra hướng hòa giải hợp tình hợp lý. Sau khi được hội đồng già làng 2 bên giải quyết, đến nay, sự việc đã êm đềm.

Đa số các sự việc nhỏ trong thôn, hội đồng già làng ở các thôn đều giải quyết ổn thỏa. Tuy nhiên, có những vụ việc phức tạp vượt tầm giải quyết, sau khi nắm bắt thông tin, hội đồng già làng kịp thời báo chính quyền địa phương để can thiệp, hạn chế thấp nhất hậu quả xảy ra.

Trong làng không có quy định về việc “trả công” cho hội đồng già làng. Nhưng từ trước đến nay, mỗi hộ gia đình, khi nhờ hội đồng già làng can thiệp, đều chủ động gửi một phần kinh phí nhỏ (thường là 200 nghìn đồng) để hỗ trợ xăng xe cho các thành viên. Nói về vấn đề này, già làng A Ngheh cười vui vẻ: Chúng tôi làm vì được bà con tín nhiệm, chứ không phải vì kinh phí. Có vụ việc kéo dài từ sáng đến tối, 200 nghìn đồng, chia cho 7 thành viên, mỗi người được hơn 20 nghìn đồng chứ mấy. Đó là chưa kể những vụ việc kéo dài mấy ngày, số tiền bà con bồi dưỡng có đáng gì so với công sức bỏ ra.

Gác việc nhà, việc đồng để xử lý những vụ việc trong thôn, niềm vui mà các thành viên hội đồng già làng nhận được chính là sự gắn kết mọi người, góp phần giúp tình làng nghĩa xóm bền chặt. Thường sau mỗi câu chuyện được giải quyết, bà con dân làng kể cho nhau nghe và cảm ơn hội đồng già làng đã hạn chế những vụ khiếu kiện kéo dài, giúp thôn làng thêm yên bình.

“Được bà con tin tưởng là niềm vinh dự của chúng tôi. Chúng tôi sẽ cố gắng làm hết vai trò, trách nhiệm, để giữ gìn mang lại niềm vui cho bà con, gắn kết tình làng nghĩa xóm thêm bền chặt”- giọng già làng A Ngheh vọng vào trong gió khi chia tay tôi.

Hoài Tiến