Người Xơ Đăng thay đổi từ nhận thức đến hành động

Vườn sâm của người dân phát triển trong khu rừng già ở Tu Mơ Rông. Ảnh: P.N

Đổi thay từ nếp nghĩ đến cách làm

Cách đây khoảng 15 năm, phần lớn người Xơ Đăng trên địa bàn huyện Tu Mơ Rông chưa thực sự ý thức được vai trò sống còn của rừng đối với cuộc sống và môi trường sinh thái. Vì vậy, để có thêm đất canh tác, nhiều hộ dân đã phá rừng, phát rừng làm rẫy, khiến những cánh rừng dần thu hẹp, nhường chỗ cho những đồi trọc khô cằn, thoái hóa. Cũng từ đó mà thiên tai, hạn hán, lũ lụt thường xuyên xảy ra, gây nhiều hệ lụy đến đời sống người dân.

Sự chuyển biến đã bắt đầu khi chính quyền địa phương, đặc biệt là UBND huyện Tu Mơ Rông cùng các ban ngành, đoàn thể đồng loạt triển khai các hoạt động tuyên truyền sâu rộng đến từng thôn, làng. Các mô hình điểm về trồng rừng gắn với phát triển kinh tế được xây dựng, người dân được tiếp cận thông tin, được hướng dẫn kỹ thuật trồng rừng và hơn hết là được lắng nghe, giải thích cụ thể về lợi ích thiết thực từ việc giữ rừng. Cũng vì thế, người Xơ Đăng nơi đây đã hiểu được giá trị và tích cực tham gia bảo vệ rừng.

Từ năm 2021 đến nay, người dân trong huyện đã trồng được hơn 2.000ha rừng tập trung và hơn 1,2 triệu cây phân tán. Riêng trong khuôn khổ Tiểu dự án 1 thuộc Dự án 3 của Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, đã có 632 hộ, 12 cộng đồng và 7 nhóm hộ tham gia trồng mới hơn 827ha rừng sản xuất. Các loại cây được chọn trồng gồm thông, keo, bạch đàn, sơn tra, mắc ca, phù hợp với điều kiện đất đai và thời tiết tại địa phương.

Ngoài ra, các chủ rừng là tổ chức trên địa bàn cũng khoán bảo vệ hơn 16.050ha rừng cho các hộ dân, cộng đồng quản lý. Đây không chỉ là biện pháp hiệu quả bảo vệ rừng mà còn góp phần tăng thu nhập cho người dân thông qua các khoản chi trả dịch vụ môi trường rừng.

Đến nay, diện tích rừng tại Tu Mơ Rông đang từng bước được khôi phục. Huyện hiện có trên 58.000ha đất có rừng, với độ che phủ đạt 67,73%. Trong đó, diện tích rừng tự nhiên lên tới hơn 53.700ha, còn lại là rừng trồng và rừng sản xuất. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn, phong trào trồng rừng đã lan tỏa mạnh mẽ, trở thành nếp nghĩ, việc làm quen thuộc của người dân Xơ Đăng.

Người dân xã Đăk Na trồng và phát triển rừng. Ảnh: P.N

Rừng thông được người Xơ Đăng tự trồng góp phần xanh hóa đồi trọc. Ảnh: P.N

Ông Võ Trung Mạnh – Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông chia sẻ: Qua công tác tuyên truyền, vận động và sự hỗ trợ từ các chính sách của Nhà nước, việc trồng rừng nay đã trở thành phong trào rộng khắp trong cộng đồng người Xơ Đăng. Bà con đã thấm thía bài học từ thiên tai, lũ lụt trước đây và hiểu rằng giữ rừng là giữ lấy cuộc sống của chính mình. Việc trồng rừng mang lại những lợi ích rất lớn đối với cộng đồng và chính những người trồng rừng. Vì khi cây đủ tiêu chuẩn khép tán và cho sản phẩm, người dân vừa có thể hưởng lợi từ dịch vụ môi trường rừng vừa có thu nhập bán sản phẩm thu được từ cây trồng.

Tìm hiểu thực tế tại xã Đăk Hà, một trong những địa phương đi đầu trong phong trào trồng rừng, được biết, chính quyền xã đã triển khai mạnh mẽ công tác vận động người dân đăng ký trồng rừng. Khi người dân có nhu cầu, cán bộ xã sẽ trực tiếp xuống kiểm tra đất, hướng dẫn kỹ thuật, hỗ trợ cây giống. Nhờ đó, phong trào đã được người dân hưởng ứng và tạo sự lan tỏa mạnh mẽ.

Ông Dương Đăng Khoa - Chủ tịch UBND xã Đăk Hà cho biết: Những năm gần đây, người dân rất tích cực đăng ký trồng rừng và phát triển sinh kế dưới tán rừng. Điều đáng mừng nhất là bà con không chỉ tích cực tham gia giữ gìn diện tích hiện có mà còn tự nguyện mở rộng thêm. Cũng nhờ đó, mà chỉ tiêu trồng rừng của xã hàng năm luôn vượt kế hoạch đề ra.

Chị Y Lời (thôn Mô Pah) chia sẻ: Gia đình tôi được xã hỗ trợ 1.200 cây thông, nhưng thấy lợi ích của trồng rừng, chúng tôi mua thêm 2.000 cây nữa để trồng hơn 1ha. Hiện cây phát triển tốt, vừa bảo vệ đất, môi trường, vừa hứa hẹn có thu nhập sau này.

Không chỉ riêng Đăk Hà, tại xã Đăk Na, người Xơ Đăng cũng hăng hái góp sức vào công cuộc phủ xanh đất trống. Từ năm 2021 đến năm 2024, người dân nơi đây đã trồng được gần 100ha rừng. Những cánh rừng xanh mướt đã phủ xanh những quả đồi trọc ở nơi vùng sâu Đăk Na. Cũng từ đây, nhiều hộ dân không chỉ góp sức bảo vệ và phát triển rừng mà còn giúp người dân tăng thêm thu nhập từ rừng.

Điển hình như gia đình ông A Phan (làng Mô Bành 2) tận tâm chăm sóc hơn 1ha rừng bạch đàn được hỗ trợ, với tỷ lệ sống lên tới hơn 80% . “Để cây phát triển tốt, tôi thường xuyên phát cỏ, tỉa cành nhằm tạo độ thoáng cho cây sinh trưởng. Trong thời gian này, tôi cũng tranh thủ trồng một số loại cây ngắn ngày để nâng cao thu nhập. Mong rằng vài năm nữa sẽ có một cánh rừng xanh mát và giúp nâng cao thu nhập cho gia đình”- ông A Phan chia sẻ.

Người dân xã Đăk Hà bảo vệ và phát triển rừng. Ảnh: P.N

Hướng đến phát triển sinh kế dưới tán rừng

Một trong những điểm nổi bật của mô hình trồng rừng tại Tu Mơ Rông chính là việc gắn kết chặt chẽ giữa phát triển rừng và phát triển sinh kế. Nhằm giúp người dân có thu nhập trong thời gian cây rừng chưa cho sản phẩm, chính quyền huyện đã chỉ đạo các xã hỗ trợ trồng xen cây dược liệu như sâm dây, đinh lăng, hoặc các loại cây ngắn ngày khác phù hợp với thổ nhưỡng. Điều này không chỉ giúp người dân yên tâm trồng rừng mà còn nâng cao hiệu quả kinh tế.

Đặc biệt, việc bảo vệ rừng còn góp phần duy trì điều kiện sinh thái thích hợp để phát triển sâm Ngọc Linh, loại dược liệu quý hiếm, được mệnh danh là “quốc bảo” của Việt Nam. Nhờ có rừng, cây sâm mới có thể sinh trưởng bền vững, mở ra hướng làm giàu chính đáng cho người dân địa phương.

Nhờ giữ rừng, đến nay, Tu Mơ Rông đã vươn lên trở thành một trong ba vùng trọng điểm trồng dược liệu của tỉnh, với hơn 4.000ha, trong đó, có hơn 3.000ha sâm Ngọc Linh và là địa phương có diện tích sâm Ngọc Linh lớn nhất nước. Nhiều hộ dân đã xây dựng vườn sâm góp phần gia tăng giá trị cho cây sâm.

Ông Võ Trung Mạnh cho biết: Trong 5 năm qua, cây sâm Ngọc Linh đã góp phần xóa nghèo cho gần 2.000 hộ. Đặc biệt, nhiều hộ dân trên địa bàn đã có thu nhập từ 500 triệu đến trên 10 tỷ đồng mỗi năm nhờ trồng sâm và phát triển dược liệu dưới tán rừng.

Hành trình của người Xơ Đăng từ chỗ thờ ơ, thậm chí phá rừng, đến chỗ chủ động trồng, giữ và phát triển rừng là một minh chứng sinh động cho sự hiệu quả và biệng pháp đúng đắn trong công tác tuyên truyền, vận động, kết hợp với chính sách hỗ trợ tích cực của chính quyền huyện Tu Mơ Rông. Quan trọng hơn cả là sự thay đổi từ trong nhận thức khi người dân hiểu được rằng giữ rừng là giữ lấy tương lai, là bảo vệ chính mình trước thiên tai, là nền tảng phát triển bền vững cho thế hệ mai sau.

Với những thành quả đã đạt được và sự đồng lòng của chính quyền cùng nhân dân, Tu Mơ Rông đang vững vàng trên con đường xanh hóa những ngọn đồi, phủ xanh hy vọng, dựng xây một tương lai trù phú, bền vững từ những cánh rừng.

Phúc Nguyên