Thuốc lá và sĩ diện

Gần ba mươi năm trước, tôi bước chân vào giảng đường đại học. Giống như bất cứ sinh viên nghèo nào khác, tôi sống trong ký túc xá. Căn phòng rộng 10m2 kê 6 giường tầng, với 12 sinh viên, tất cả đều đi ra từ làng quê nghèo khó.

Bài học đầu tiên mà đời sinh viên dạy tôi, thật không ngờ, lại là hút thuốc lá. “Là thằng đàn ông là phải biết hút thuốc lá. Nó nâng cao sĩ diện, thể hiện sự sành điệu và bản lĩnh khó tả hết”- cậu bạn cùng phòng, một “con nghiện” thực sự, “dụ dỗ” tôi hút thử.

Hậu quả là tôi nhanh chóng nghiện thuốc lá. Mãi mười mấy năm sau mới bỏ được. Và tôi nhận ra, thuốc lá với sĩ diện của đàn ông chẳng liên quan gì đến nhau. Hay đúng hơn, nó không nâng cao sĩ diện, mà trái lại, còn làm cho tôi trở nên luộm thuộm, với điếu thuốc giắt vành tai hay nhàu nhĩ trong túi, và quần áo luôn ám mùi khói.

Vẫn có thể bắt gặp người hút thuốc ở bất cứ đâu, kể cả những nơi bị nghiêm cấm. Ảnh: HL

Bây giờ, tôi cho rằng đã qua rồi cái thời mà hút thuốc lá là nâng cao sĩ diện, thể hiện sự sành điệu và bản lĩnh cá nhân. Thuốc lá đã và đang dần bị loại khỏi cuộc sống, như bất cứ một thói quen xấu nào khác.

Nhưng không, tại Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm phòng, chống tác hại của thuốc lá được tổ chức ngày 6/10, Ban Chỉ đạo Phòng, chống tác hại thuốc lá tỉnh đánh giá thuốc lá vẫn hiện diện ở mọi nơi, đe dọa sức khỏe con người và môi trường sống.

Dù chính quyền, các cơ quan chức năng đã nỗ lực triển khai các hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá. Trong đó, đẩy mạnh tuyên truyền bằng nhiều hình thức, với các hình ảnh trực quan, về ảnh hưởng của việc hút thuốc lá đối với kinh tế - xã hội, lợi ích của việc bỏ thuốc lá, các nội dung của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá.

Nhiều cơ quan, đơn vị đã treo biển báo cấm hút thuốc tại những nơi dễ nhìn, nơi thường tập trung đông người, nơi dễ diễn ra tình trạng hút thuốc lá; tổ chức ký cam kết không hút thuốc lá tại công sở; đưa nội dung phòng chống tác hại thuốc lá vào tiêu chí thi đua.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến phàn nàn rằng, vẫn bắt gặp người hút thuốc ở bất cứ đâu, kể cả những nơi bị nghiêm cấm, như công sở, bệnh viện, trường học, cơ sở nuôi dưỡng trẻ em, xe buýt. Vì vậy, rất khó để có một môi trường “không khói thuốc”.

Có 1.001 lý do để người hút thuốc lá ngụy biện cho việc… hút thuốc. Với người lớn tuổi thì hút thuốc lá để giải tỏa căng thẳng hoặc vơi đi nỗi buồn; người trẻ hơn thì để tìm cảm hứng làm việc; thanh niên thì cho là ngầu, là khẳng định bản lĩnh.

Trong giới "phun ra khói" ở cơ quan nọ, nếu V. đứng thứ nhì thì có lẽ không ai dám nhận mình đứng thứ nhất, bởi một ngày cậu ta đốt 2-3 gói thuốc. Một ngày đẹp trời, V. ngồi nhẩm tính, rồi công bố mình đã hút thuốc tròn... 25 năm. Có thể nói, từ tóc tai, quần áo đến hơi thở của V., lúc nào cũng ám mùi khói thuốc.

Ấy vậy mà V. bỗng nhiên tuyên bố bỏ thuốc. Cứ như lời cậu ta nói thì cơ quan bây giờ “siết” chặt lắm, đâu đâu cũng có biển cấm hút thuốc; nhiều “huynh đệ” đã chia tay thuốc lá, họp bị nhắc miết cũng thấy… nhột. Được tin V. bỏ thuốc, có người hờ hững, tỏ vẻ không tin: Vậy à? Rồi lại "ba bảy hai mươi mốt ngày" như những lần trước mà thôi. V. tự ái, tuyên bố dứt khoát bỏ, và sẽ bỏ được vì đây là "chuyện nhỏ như con thỏ, có gì đâu mà phải lao xao, ồn ào. Tôi muốn bỏ lúc nào cũng được, dễ quá mà".

Tất nhiên có nhiều người nhiệt tình động viên V. bỏ thuốc lá. V. cảm động quá, tổ chức một bữa nhậu đánh dấu "sự kiện quan trọng” này, cũng là để khích lệ những ai còn hút thuốc trong cơ quan đoạn tuyệt với khói thuốc. Nghiện như V. mà còn bỏ được, mấy người mới tập tành hút thì khó gì.

Bữa nhậu càng vui hơn vì có "tiết mục" cá độ giữa phe tin rằng V. sẽ bỏ được thuốc lá và phe nghi ngờ quyết tâm của cậu ta.

Nhậu được ít lâu, một cậu trong bàn thèm quá, làm một điếu. Thế là cậu khác cũng rút gói thuốc trong túi ra và… mơ màng nhả khói. Đã thấy V. ngứa ngáy, ngọ nguậy mấy ngón tay ám khói thuốc.

Rồi cái gì đến cũng phải đến. V. lặng lẽ phá vỡ “hiệp ước” bằng một hơi thuốc thật sâu, thật dài, thật sảng khoái, và tuyên bố chấp nhận thua cuộc, đồng nghĩa “chung độ”.

Tăng cường truyền thông để nâng cao ý thức phòng, chống tác hại của thuốc lá trong cộng đồng. Ảnh: H.L

Không dễ để thay đổi một thói quen, dù đó là thói quen xấu, cũng không thể cấm tuyệt đối hành vi hút thuốc lá. Nhưng để tiến tới một môi trường không khói thuốc, chính quyền và ngành chức năng cần tập trung thực hiện đồng bộ các biện pháp giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá kết hợp với biện pháp kiểm soát, từng bước giảm nguồn cung cấp thuốc lá.

Trong đó chú trọng giáo dục, truyền thông để nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá nhằm giảm dần tỷ lệ sử dụng thuốc lá và tác hại do thuốc lá gây ra. Khuyến khích, tạo điều kiện cho người sử dụng thuốc lá tự nguyện cai nghiện thuốc lá.

Phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, địa phương trong phòng, chống tác hại của thuốc lá. Thể hiện qua việc đưa nội dung phòng, chống tác hại của thuốc lá vào kế hoạch hoạt động hằng năm; quy định không hút thuốc lá tại nơi làm việc; đưa quy định về việc hạn chế hoặc không hút thuốc lá trong các đám cưới, đám tang, lễ hội trên địa bàn dân cư vào hương ước.

Tăng cường truyền thông để mỗi người hiểu rõ quyền được sống, làm việc trong môi trường không có khói thuốc lá của mình, từ đó vận động, tuyên truyền người khác không sử dụng thuốc lá, cai nghiện thuốc lá; yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xử lý người có hành vi hút thuốc lá tại địa điểm có quy định cấm hút thuốc lá.

Khi bài viết này hoàn thành, tôi lại nhận được tin V. thông báo bỏ thuốc lá. Phản ứng đầu tiên của tôi là “đừng tin nó” nhưng sau đó, tôi quyết định đề nghị lãnh đạo cơ quan của cậu ta quan tâm nhắc nhở, động viên để V. có thể bỏ thuốc thành công.

Rõ ràng không ai nâng cao sĩ diện nhờ hút thuốc lá cả!

Hồng Lam