Tạo thói quen phân loại rác tại nguồn

Nghị định quy định các hộ dân, các cộng đồng dân cư không thực hiện phân loại rác theo quy định sẽ bị phạt tiền lên đến mức cao nhất 30 triệu đồng, đặc biệt là các hộ gia đình, cá nhân không phân loại chất thải rắn sinh hoạt (rác thải), không sử dụng bao bì chứa rác sẽ bị phạt tiền từ 500 nghìn đồng đến 1 triệu đồng.

Đối với việc vứt bỏ chất thải các loại - công việc được xem là hằng ngày của mỗi gia đình, mỗi khu dân cư thì mức xử phạt này là rất cao, nếu công tác kiểm tra, giám sát, xử phạt được thực hiện đồng bộ, hiệu quả; nếu các gia đình vẫn không thay đổi thói quen tập hợp tất cả các loại rác vào một chỗ thì mất tiền phạt lên đến hàng chục triệu đồng sẽ không phải là chuyện hiếm. Bởi vậy, trước quy định mới này, những người quan tâm đến lĩnh vực môi trường đã bày tỏ sự kỳ vọng với mức xử phạt cao và có các quy định cụ thể, người dân, khu dân cư sẽ dần tập thói quen phân loại rác tại nguồn để góp phần bảo vệ môi trường chung, tạo thuận lợi cho những người thu gom rác và các gia đình, khu dân cư cũng không bị mất tiền vì bị xử phạt.

Phân loại rác tại nguồn sẽ tạo thuận lợi cho công tác thu gom, xử lý rác thải, góp phần bảo vệ môi trường. Ảnh: NP

Tuy nhiên, cũng có người bày tỏ lo ngại liệu các quy định này có bị rơi vào tình trạng “ai phạt và phạt ai” như một số quy định trước đây trong lĩnh vực này hay không. Chẳng hạn như Nghị định 155/2016/NĐ-CP (thay thế Nghị định 179/2013/NĐ-CP về xử phạt hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường) tăng mức xử phạt với các hành vi xả rác thải, vứt mẩu thuốc lá, đại tiểu tiện không đúng nơi quy định có hiệu lực từ ngày 1/2/2017. Dù Nghị định này được kỳ vọng khi tăng mức xử phạt lên hàng chục lần so với trước sẽ là giải pháp ngăn ngừa những thói quen xấu, gây mất vệ sinh, ảnh hưởng đến môi trường, nhưng ai phạt và phạt ai cũng như những bất cập về cơ sở hạ tầng nên mọi chuyện vẫn như cũ.

Quay trở lại việc phân loại rác tại nguồn và thói quen phân loại rác tại nguồn trên địa bàn tỉnh hiện nay. Thực tế là phần lớn ở các khu dân cư, hộ gia đình chưa có thói quen phân loại rác tại nguồn và cũng chưa tiến hành phân loại rác tại nguồn. Đối với khu vực thành thị, hầu hết các hộ gia đình cũng chỉ mới dừng lại ở việc thu gom, để riêng các loại vỏ chai nhựa, vỏ lon bia hoặc giấy báo để bán, còn lại dồn chung tất cả các loại rác bỏ vào thùng rác. Còn đối với các hộ gia đình ở khu vực nông thôn, do điều kiện diện tích đất rộng, sản xuất nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi), nhiều hộ gia đình ngoài để dành riêng các vỏ chai nhựa, lon bia bán, còn phân loại các loại rau, cây xanh làm phân bón hữu cơ, thức ăn thừa để chăn nuôi. Việc phân loại rác tại nguồn ở các khu dân cư, hộ gia đình dường như chỉ mới xuất phát từ việc mang lại lợi ích sát sườn cho gia đình  và theo kiểu “xưa bày nay làm”. Nhiều người cũng chưa có những kiến thức cơ bản để phân biệt được đâu là rác thải hữu cơ, vô cơ, tái chế nên không thể phân loại rác tại nguồn triệt để.

Còn với các đơn vị được giao nhiệm vụ thu gom, xử lý rác thải, từ nguồn rác chưa được phân loại ở các hộ gia đình, khu dân cư, đã thu gom, vận chuyển rác đưa về điểm tập kết, xử lý, gây khó khăn trong công tác xử lý, lãng phí tài nguyên, gia tăng nguồn kinh phí.

Cuộc sống ngày càng hiện đại, dân số tăng nhanh, chất lượng sống ngày càng nâng cao nên sức tiêu thụ, nhu cầu sử dụng các vật dụng phục vụ cho đời sống sinh hoạt hàng ngày tăng, kéo theo lượng rác thải sinh hoạt phát sinh, đặc biệt là chất thải rắn tăng. Nếu không sớm phân loại rác tại nguồn đồng bộ từ các hộ gia đình, khu dân cư cho đến đơn vị thu gom, vận chuyển, xử lý sẽ không chỉ gây khó khăn cho công tác thu gom, vận chuyển, xử lý mà còn lãng phí tài nguyên, gia tăng áp lực lên môi trường và về lâu dài sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống, sức khỏe của chính chúng ta.

Tất nhiên khi triển khai phân loại rác tại nguồn, mỗi hộ gia đình sẽ phải thêm một số công đoạn như thêm thời gian để phân loại, thêm thùng (giỏ) rác để bỏ từng loại rác khác nhau, nhưng cũng sẽ có nhiều cái được, trong đó cái được lớn nhất chính là thay đổi thói quen cũ, hình thành thói quen mới, giữ gìn môi trường xanh, sạch, đẹp từ chính mỗi gia đình, hướng đến lối sống văn minh, góp phần bảo vệ môi trường chung.

Bởi vậy, không phải chờ đợi đến thời điểm bị xử phạt (chậm nhất là ngày 31/12/2024), các cấp, các ngành cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn để mỗi hộ gia đình, mỗi khu dân cư nắm bắt, nâng cao nhận thức, ý thức về việc phân loại rác tại nguồn và dần xây dựng thói quen phân loại rác tại nguồn.  

Nguyên Phúc