Kon Tum với nỗ lực xây dựng thương hiệu quốc gia sản phẩm sâm Ngọc Linh

Măng Ri là một trong hai xã của tỉnh Kon Tum thuộc khu vực địa lý của cây sâm Ngọc Linh. Đã từng có giai đoạn loại dược liệu mà đồng bào dân tộc Xơ Đăng ở đây gọi là cây thuốc giấu bị khai thác cạn kiệt trong tự nhiên, nguy cơ mất nguồn gen quý cận kề. Bởi vậy việc cây sâm Ngọc Linh được khẳng định về giá trị dược liệu, bảo hộ về chỉ dẫn địa lý và có tên trong danh mục sản phẩm quốc gia thổi vào vùng sâm luồng sinh khí mới.

Đến Măng Ri bây giờ, câu chuyện trải dài trên những cung đường quanh co ở độ cao trên 1.000m mây mù bao phủ đều liên quan đến cây sâm. Với giá trị hàng chục triệu đồng một ki lô gam sâm Ngọc Linh tươi, người Xơ Đăng ở đây coi loại cây này như báu vật, không chỉ là cây thoát nghèo mà còn là cây làm giàu.

Để không mất giống cây sâm Ngọc Linh, bà con vào tận rừng già kiếm những cây sót lại, lấy quả, đưa cây về trồng

Anh A Đang, làng Đăk Dơn, xã Măng Ri, chủ nhân của trên 500 gốc sâm cho biết: Hồi xưa chưa biết cây sâm Ngọc Linh là loại cây quý nên mỗi khi đi rừng kiếm được toàn mang đi bán chẳng được bao nhiêu. Nhờ chính quyền xã, huyện tuyên truyền về phát triển kinh tế từ cây sâm, bà con hiểu ra ai cũng muốn trồng. Để không mất giống cây sâm Ngọc Linh, bà con vào tận rừng già kiếm những cây sót lại, lấy quả, đưa cây về trồng. Bây giờ người dân có ý thức rất cao trong việc bảo vệ cây sâm Ngọc Linh.

Cơ sở để tỉnh Kon Tum thực hiện và khẳng định sẽ thành công trong việc đưa cây sâm Ngọc Linh trở thành cây trồng chủ lực, thành hàng hóa có tính cạnh tranh, thành sản phẩm mang thương hiệu quốc gia được bắt đầu từ cách đây hàng chục năm.

Thời điểm năm 1991 khi tỉnh Kon Tum mới chia tách thành lập lại, dẫu còn bộn bề khó khăn, chính quyền địa phương vẫn dành cho cây sâm Ngọc Linh sự ưu tiên cần thiết để bảo tồn nguồn giống và mở rộng diện tích.

Đến nay ẩn dưới những tán rừng nguyên sinh ở độ cao từ 1.800m đến 2.500m trên khối núi Ngọc Linh ở địa bàn hai xã Măng Ri, Ngọc Lây thuộc huyện Tu Mơ Rông, các doanh nghiệp và người dân đã trồng được trên 325ha sâm Ngọc Linh.

Từ thực tế phát triển diện tích sâm Ngọc Linh, nhiều mô hình liên doanh, liên kết giữa người dân với người dân và người dân với doanh nghiệp được hình thành là cơ sở vững chắc cho việc xây dựng vùng nguyên liệu quy mô lớn.

“Bà con liên kết trồng sâm với Công ty. Cách làm này thuận lợi cho bà con rất nhiều. Lương hàng tháng Công ty trả 3 triệu đồng. Công ty còn lo gạo một tháng 25kg, rồi mỡ, mắm, bột ngọt Công ty lo hết cho bà con đi làm. Ngoài lương bà con còn nhận được cây sâm giống. Một hộ cứ một năm được 100 gốc. Ba năm liên kết mỗi hộ đã được 300 gốc, rất có lợi cho bà con” - anh A Cheng, làng Chung Tam, xã Măng Ri, tổ trưởng 28 hộ liên kết trồng sâm với Công ty CP Sâm Ngọc Linh Kon Tum phấn khởi.

Để xây dựng được vùng nguyên liệu đảm bảo chất lượng, cung cấp cho việc chế biến, đa dạng hóa sản phẩm từ sâm Ngọc Linh phục vụ nhu cầu trong nước cũng như xuất khẩu, tỉnh Kon Tum đang từng bước chuẩn hóa quy trình trồng, chăm sóc và chế biến sau thu hoạch; tạo điều kiện cho doanh nghiệp và người dân những yếu tố cần thiết để trồng sâm Ngọc Linh, như: cho thuê rừng với mức tạm thu mỗi năm 600.000 đồng/ha; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát chất lượng giống, quản lý thị trường nhằm ngăn chặn giống, loài, hàng giả không đạt chất lượng; thành lập Hội Sâm Ngọc Linh để tập hợp, đoàn kết hội viên, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, hỗ trợ nhau trong bảo tồn, phát triển sản xuất và kinh doanh sâm Ngọc Linh. Bên cạnh đó thống nhất công tác quản lý từ tỉnh đến cơ sở để kiểm soát chặt chẽ nhưng không cản trở và khuyến khích, động viên được mọi nguồn lực tham gia phát triển vùng sâm.

Ông Vương Văn Mười - Phó Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông, cho biết: Huyện tuyên truyền vận động bà con không mua những giống sâm lạ không phải nguồn gốc sâm Ngọc Linh của huyện Tu Mơ Rông để trồng. Huyện tăng cường công tác quản lý bảo vệ rừng vì sâm trồng phải nhờ đến rừng. Để đầu tư phát triển cây sâm, hiện nay UBND huyện đang lồng ghép tất cả mọi nguồn vốn hỗ trợ phát triển sản xuất tập trung cho 3 xã Măng Ri, Tê Xăng và Ngọc Lây. Huyện cũng đã xây dựng kế hoạch xây dựng trung tâm sâm của huyện.

Là sản phẩm được cấp chỉ dẫn địa lý, được bổ sung vào danh mục sản phẩm quốc gia vào tháng 6/2017, cây sâm Ngọc Linh ở Kon Tum đang đứng trước thời cơ thuận lợi để trở thành cây hàng hóa có giá trị kinh tế cao. Tại Đại hội Hội Sâm Ngọc Linh tỉnh Kon Tum lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2017- 2022 tổ chức vào ngày 6/10/2017, đồng chí Nguyễn Đức Tuy - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, Chủ tịch Hội Sâm Ngọc Linh tỉnh Kon Tum nhấn mạnh: Là quê hương của cây sâm Ngọc Linh, việc xây dựng thương hiệu quốc gia cho sản phẩm sâm Ngọc Linh là niềm tự hào, cũng vừa là  trách nhiệm của chính quyền và người dân địa phương. Kỳ vọng của lãnh đạo tỉnh cũng như của các hội viên và nhân dân trong tỉnh là trồng giống đảm bảo và có bộ máy kiểm soát chuyện này. Từ khâu giống cho đến địa điểm trồng cho đến cách thức chăm sóc, vấn đề thu hoạch, bảo quản, đóng gói, nhãn hiệu phải tuân theo một quy trình nghiêm ngặt.

Tiếp tục những bước đi vững chắc để xây dựng thương hiệu quốc gia sản phẩm sâm Ngọc Linh, tỉnh Kon Tum cũng đang phối hợp tốt với các cấp, các ngành trong việc triển khai thực hiện nhiều đề tài nghiên cứu khoa học và các dự án về cây sâm.

Địa phương đã quy hoạch vùng trồng sâm Ngọc Linh rộng gần 32.000ha tại 8 xã của hai huyện Đăk Glei và Tu Mơ Rông, trong đó diện tích vùng lõi trồng sâm gần 10.000ha. Đến năm 2020, tỉnh phấn đấu trồng được 1.000ha, sản lượng 190 tấn và đến năm 2025 trồng hết diện tích đất vùng lõi với quy mô công nghiệp. Mục tiêu của địa phương là sẽ đưa cây sâm Ngọc Linh thành cây hàng hóa chủ lực trong phát triển kinh tế, xã hội và đa dạng hóa nhiều loại sản phẩm để phục vụ nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.

Khoa Điềm