Chuyển biến tích cực từ Dự án 6

Ngành Văn hóa cùng chính quyền địa phương, đại diện người dân ký kết lễ bàn giao mô hình bảo tồn văn hóa truyền thống. Ảnh: H.T

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, tổng nguồn vốn phân bổ cho Dự án 6 giai đoạn 2021–2025 gần 82 tỷ đồng, đến hết tháng 4/2025, đã giải ngân gần 62 tỷ đồng, đạt gần 76% kế hoạch. Đây là nguồn vốn chủ yếu từ ngân sách Trung ương, được sử dụng một cách hiệu quả, bài bản, đảm bảo tập trung đầu tư vào các nội dung trọng điểm, tránh thất thoát và lãng phí.

Theo đó, nhiều hoạt động bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống được triển khai đồng bộ, hiệu quả, bám sát 18 nội dung trọng tâm của Dự án 6. Đến nay, có khoảng 26 hoạt động hỗ trợ khôi phục các giá trị văn hóa truyền thống được thực hiện; 134 mô hình truyền dạy và lan tỏa nét đẹp văn hóa dân tộc được xây dựng tại cơ sở; 125 công trình nâng cấp, sửa chữa hạ tầng văn hóa và du lịch được đầu tư; 20 chương trình quảng bá, tuyên truyền văn hóa được tổ chức quy mô, bài bản.

Tại làng Bar Gốc (xã Sa Sơn, huyện Sa Thầy), mỗi khi lớp truyền dạy nghề dệt thổ cẩm được tổ chức tại nhà rông, không khí luôn sôi nổi, vui tươi. Đặc biệt, trong tháng 5 vừa qua, từ nguồn lực của Dự án 6 và các nguồn hỗ trợ khác, ngành Văn hóa cùng chính quyền địa phương đã bàn giao mô hình trưng bày trang phục truyền thống và nghề dệt thủ công của dân tộc Gia Rai tại nhà rông của làng đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Gian nhà rông trở thành “bảo tàng nhỏ” sống động, trưng bày những sản phẩm thổ cẩm rực rỡ và khung dệt thủ công được sắp xếp gọn gàng, thu hút nhiều người đến tham quan. Nhờ vậy, nghề dệt thổ cẩm và công tác truyền dạy nghề của bà con tại thôn diễn ra sôi nổi, hiệu quả hơn.

Chị Y Mứi (ở làng Bar Gốc) hiện là thành viên đội xoang và cũng là một nghệ nhân trẻ dệt thổ cẩm giỏi ở làng. Được mẹ truyền dạy từ nhỏ, chị dệt rất thành thạo, nhưng vì nghề không được quan tâm, không có nơi giới thiệu sản phẩm nên chị từng phải gác lại niềm đam mê.

Chị Y Mứi chia sẻ: “Mỗi lần nhìn thấy khung dệt, lòng tôi lại bồi hồi, muốn quay lại dệt mà không biết bắt đầu từ đâu. Gần đây, khi được địa phương hỗ trợ tham gia các lớp tập huấn nghề, đặc biệt là mô hình trưng bày sản phẩm dệt tại nhà rông của làng, tôi và các chị em như được tiếp thêm động lực. Không gian trưng bày sống động đã giúp tôi có nơi để giới thiệu sản phẩm của mình. Tôi mong nghề dệt sẽ được khôi phục lại, trở thành niềm tự hào của dân tộc Gia Rai”.

Trong chuyến công tác về làng Kon Vi Vàng (xã Đăk Tơ Lung, huyện Kon Rẫy), chúng tôi có dịp tìm hiểu đời sống văn hóa của dân tộc Xơ Đăng, đặc biệt là những nỗ lực của bà con trong việc gìn giữ kiến trúc nhà rông truyền thống. Từ năm 2023, với sự hỗ trợ thiết thực từ Dự án 6 cùng tinh thần đoàn kết, đồng lòng của bà con, nhà rông của làng được phục dựng hoàn toàn bằng vật liệu tự nhiên như tranh, tre, nứa, ván gỗ. Mái tranh được đan công phu với các hoa văn truyền thống, tạo nên vẻ đẹp mộc mạc nhưng tinh tế. Từng chi tiết của nhà rông đều phản ánh tâm huyết gìn giữ bản sắc văn hóa của bà con nơi đây.

Ông Đinh Địa – Chủ tịch UBND xã Đăk Tơ Lung cho biết: “Làng Kon Vi Vàng có trên 95% dân số là người Xơ Đăng, được chọn làm mô hình điểm trong công tác bảo tồn văn hóa truyền thống của xã. Việc bà con quyết tâm dựng nhà rông bằng vật liệu tự nhiên thay vì dùng vật liệu hiện đại là minh chứng rõ nét cho ý thức bảo tồn, gìn giữ bản sắc văn hóa. Có được điều này là nhờ định hướng đúng đắn và hỗ trợ kịp thời từ các chương trình, dự án. Hiện 8/8 thôn, làng người Xơ Đăng (nhánh Tơ Đrá) trên địa bàn xã dựng nhà rông hoàn toàn bằng vật liệu truyền thống.

Thực hiện Dự án 6, nhiều nghi lễ, phong tục truyền thống từng có nguy cơ mai một như Lễ mở kho lúa của người Rơ Măm, Lễ cưới truyền thống và Lễ ăn than của người Gié-Triêng, Lễ Kra Cơ Maar và mừng nhà rông mới của người Xơ Đăng đã được phục dựng bài bản, gắn với hoạt động trải nghiệm, thu hút nhiều du khách tham quan.

Du khách và người dân địa phương tham quan, tìm hiểu mô hình nhạc cụ truyền thống của đồng bào DTTS - một trong những hoạt động nổi bật được Dự án 6 hỗ trợ phát triển. Ảnh: HT

Bên cạnh đó, các loại hình văn hóa phi vật thể như cồng chiêng, xoang, dệt thổ cẩm, trò chơi dân gian được bảo tồn và truyền dạy rộng rãi. Tỉnh hiện có 653 đội cồng chiêng với khoảng 20.000 người thực hành; nghề dệt thổ cẩm được chú trọng khôi phục, tổ chức nhiều lớp truyền dạy, nhiều người quay lại gắn bó với nghề, tạo ra sản phẩm phục vụ đời sống và du lịch.

Hiện tỉnh có 479 nhà rông, nhà sàn cộng đồng, trong đó 221 công trình được dựng hoàn toàn bằng vật liệu truyền thống. Đây không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng mà còn trở thành điểm nhấn quan trọng trong phát triển du lịch, góp phần lan tỏa và bảo tồn các giá trị bản sắc văn hóa truyền thống của địa phương.

Ông Phan Văn Hoàng – Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: “Dự án 6 như chỗ dựa vững chắc cho bà con vùng DTTS. Nhờ đó, những nét văn hóa truyền thống quý báu như cồng chiêng, lễ hội, nghề thủ công được bảo tồn, truyền dạy cho thế hệ trẻ và từng bước gắn với phát triển du lịch, tạo sinh kế, nâng cao đời sống cho người dân”.       

Hoàng Thanh