Già Thao Ú giữ nghề đan lát truyền thống

Già Thao Ú tận tình chỉ dạy kỹ thuật đan lát cho người dân. Ảnh: H.A

Lúc chúng tôi đến thăm, già Thao Ú đang cặm cụi đan chiếc rổ nhỏ trước hiên nhà. Thấy có khách, già nghỉ tay, cười trìu mến rồi mời khách vào nhà.

Già Thao Ú đến với nghề đan lát từ rất sớm, khi mới 13 tuổi. Theo lời già, trong một lần quan sát cha mình đan gùi, già thấy thích thú. Từ đó, già để ý rồi bắt chước làm theo, chỗ nào không biết già lại hỏi và được cha mình tận tình chỉ dạy. Nhờ chăm chỉ học hỏi, rèn luyện, nên đến tuổi thanh niên, già Thao Ú đã thành thạo việc đan gùi.

Theo già Thao Ú, trong các vật dụng như rổ, rá, nong, nia, gùi thì đan gùi đòi hỏi nhiều thời gian và công sức nhất. Mỗi chiếc gùi phải mất ít nhất 7- 10 ngày mới đan xong; nia thì hết chừng 5 ngày; còn rổ, rá khoảng 2 ngày. Nếu kiên trì ngồi đan, mỗi tháng già Thao Ú sẽ làm được khoảng 6 sản phẩm, mỗi sản phẩm được bán với giá từ 200.000 - 900.000 đồng (tùy kích cỡ).

Để làm ra một sản phẩm đan lát, già Thao Ú bảo rằng, phải trải qua rất nhiều công đoạn như chọn nguyên liệu, chẻ lạt, chuốt nan, tạo hình, tạo hoa văn, đan sản phẩm. Trong đó, việc chọn nguyên liệu rất quan trọng. Cần chọn những cây tre, nứa có vẻ bề ngoài sần sùi, bởi những cây này trong thời gian sinh trưởng đã chịu nắng, chịu mưa nên có độ cứng, dẻo dai, chống được mối mọt. Còn những cây tre, nứa có màu xanh mướt, vươn thẳng lên trời thì đa số là những cây non. Nếu dùng để đan thì sản phẩm sẽ không bền, không chống chọi được với thời tiết.

Một công đoạn khác mà già Thao Ú đặc biệt chú trọng là chuốt nan. Sợi nan phải được chuốt, chẻ đạt tỉ lệ hợp lý, đảm bảo độ mềm, nhẵn để dễ tạo hình cho sản phẩm, tạo thuận lợi trong quá trình đan. Cùng với kỹ thuật đan lát, già Thao Ú còn quan tâm đến việc tạo hoa văn cho sản phẩm. Trước khi đan, già Thao Ú cẩn thận dùng màu tự nhiên để nhuộm cho từng sợi lạt.

“Trên sản phẩm của tôi, màu sắc của các hoa văn chủ yếu là đen và đỏ. Hai màu này đều được tạo ra từ trái, vỏ của một số loại cây rừng. Vì là màu sắc tự nhiên nên giữ được độ bền theo thời gian” - già Thao Ú cho hay.

Già Thao Ú tỉ mẩn trong từng công đoạn. Ảnh: H.A

Để nghề đan lát truyền thống của dân tộc không bị mai một, song song với việc đan lát, già Thao Ú thường tuyên truyền cho bà con về ý nghĩa của việc giữ gìn nghề đan lát truyền thống. Già cũng dành nhiều thời gian để chỉ dạy kỹ thuật đan lát cho người dân trong thôn. Trong số những người được già Thao Ú truyền nghề, đã có nhiều người tự tin làm tốt các công đoạn để hoàn thành một sản phẩm đan lát. Một trong số đó phải kể là đến anh A Tuồng.

Anh A Tuồng cho biết, qua những câu chuyện, lời nói của già Thao Ú, anh hiểu được giá trị của việc gìn giữ nghề truyền thống, từ năm 2020 anh bắt đầu học đan lát. Với sự tập trung, tỉ mẩn, anh A Tuồng đã học được những kĩ thuật cơ bản. Giờ đây, dù chưa thể tạo ra được các sản phẩm với họa tiết, hoa văn khó, nhưng anh đã có thể tự đan các sản phẩm đơn giản như rổ, rá, nia.

“Khi mới học, có lúc tôi thấy nản vì có nhiều công đoạn quá khó, nhưng càng học, tôi lại càng mê. Mỗi lần hoàn thiện được một sản phẩm, tôi rất vui, cứ ngắm nghía mãi. Hiện tại, tôi đang cố gắng học hỏi, rèn luyện để làm tốt hơn, thành thạo hơn và hơn hết là để nối nghề truyền thống của dân tộc mình” - anh A Tuồng tâm sự.

Nhận xét về già Thao Ú, bà Võ Thị Thu Hà - Phó Chủ tịch UBND xã Pờ Y cho hay: Già Thao Ú không chỉ giỏi đan lát mà còn luôn có ý thức giữ gìn, phát huy nghề đan lát truyền thống. Thời gian qua, địa phương cũng thường xuyên quan tâm và tổ chức các hoạt động, giúp những người như già Thao Ú có cơ hội thể hiện tay nghề, từ đó góp phần lan tỏa tình yêu văn hóa truyền thống dân tộc cho người dân.                                

Hồng Ân