• Thời sự - Chính trị
    • Xây dựng Đảng
  • Kinh tế
  • Xã hội
  • Văn hóa - Thể thao - Du lịch
  • Pháp luật & Đời sống
    • An toàn giao thông
  • Đất & Người Kon Tum
  • Tòa soạn & Bạn đọc
    • Nhịp cầu bạn đọc
THƯ TÒA SOẠN    Quảng ngãi công bố tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính tỉnh    [EMAGAZINE] Báo Kon Tum điện tử - Khép lại hành trình để mở ra chặng đường mới    SỨC MẠNH CỦA ĐOÀN KẾT    Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy kiểm tra vận hành thử nghiệm bộ máy chính quyền cấp xã tại thành phố Kon Tum   

Văn hóa - Thể thao - Du lịch

Sử thi đồng bào DTTS ở Kon Tum

08/06/2021 13:22

Chỉ tính riêng trên địa bàn tỉnh Kon Tum thôi đã có đến trên 100 sử thi Xơ Đăng và trên 60 sử thi Ba Na được phát hiện. Với số lượng kể trên, mọi người mới biết rằng mảnh đất cực Bắc Tây Nguyên này là cả một… “vương quốc” sử thi!

Do lần đầu tiên sử thi Tây Nguyên được phát hiện và giới thiệu vào năm 1927 (sử thi Dăm Săn), và tiếp sau đó lại thêm vài sử thi khác được tìm thấy và giới thiệu đều là của đồng bào Ê Đê, nên lúc ban đầu mọi người nghĩ rằng chỉ có người Ê Đê - khu vực Nam Tây Nguyên mới có sử thi.

Mãi đến năm 1988, khi tìm thêm được một số sử thi của các dân tộc khác trên toàn Tây Nguyên thì mọi người mới hay nơi đây còn có cả một kho tàng sử thi chưa biết hết. Thế là một dự án cấp nhà nước “Điều tra, sưu tầm, bảo quản, biên dịch và xuất bản kho tàng sử thi Tây Nguyên” được Chính phủ phê duyệt, giao Viện Nghiên cứu văn hóa Việt Nam phối hợp với các tỉnh Tây Nguyên tiến hành từ năm 2001 đến 2007 đã cho ra một kết quả không ngờ. Chỉ tính riêng trên địa bàn tỉnh Kon Tum thôi đã có đến trên 100 sử thi Xơ Đăng và trên 60 sử thi Ba Na được phát hiện (Ở các dân tộc khác trên địa bàn Kon Tum chưa phát hiện được sử thi). Với số lượng kể trên, mọi người mới biết rằng mảnh đất cực Bắc Tây Nguyên này là cả một… “vương quốc” sử thi! Trong tổng số trên dưới 170 tập Sử thi đồng bào DTTS ở Kon Tum ấy đã có khoảng một phần ba tập được phiên âm tiếng dân tộc, dịch ra tiếng phổ thông, và xuất bản bởi Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội.

Ở sử thi Ba Na, ngoài một số rất ít tập kể chuyện với tên tuổi vài nhân vật khác, còn đa số đều xoay quanh nhân vật Giông và Giỡ (chủ yếu là Giông). Có thể kể: Giông - Giỡ mồ côi từ nhỏ, Giông - Giỡ đi săn chém cọp của Dăm Hơ Dang, Giông làm nhà mồ, Giông cứu đói dân làng mọi nơi, Giông cứu nàng Rang Hu, Giông đánh quỷ Bung Lung, Giông đánh đổ núi đá cao ngất…

Bên bếp lửa. Ảnh: Hồng Trúc

 

Ở sử thi Xơ Đăng thì hầu như chỉ xoay quanh nhân vật Dăm Duông. Mỗi câu chuyện về Dăm Duông được kể riêng biệt, nhưng gần như trong một tổng thể liên hoàn về nhân vật này. Có thể kể một số chuyện: Dăm Duông ở trên trời, Dăm Duông bị bắt làm tôi tớ, Dăm Duông làm thủ lĩnh, Dăm Duông đi theo thần Tung Gur, Dăm Duông làm nhà rông, Dăm Duông cứu nàng Bar Mă…

Sử thi có một số đặc điểm, về thời gian: thời hồng hoang xa xưa; không gian: miền núi rừng hoang dã; sự kiện: hào tráng, thần kỳ; ngôn ngữ: phóng đại; nhân vật: nửa người nửa thần… Những đặc điểm ấy nhằm để mọi diễn biến đều mang yếu tố siêu nhiên, phi thường. Có phải đó là cách gửi gắm những ước mơ thích nghi môi trường, khắc phục thiên nhiên, bớt kẻ xấu ác… mà con người khó thực hiện được trong cuộc sống cộng đồng?

Muốn gửi gắm mơ ước ấy thì những nhân vật chính trong sử thi đều được xây dựng như một vị “á thần”, tức họ cũng là người xuất thân từ cộng đồng, gần gũi với cộng đồng, nhưng tài trí vô song, dáng vóc và sức khỏe vô địch, nhân cách và đạo đức cao đẹp, nhất là đã được thần linh trao truyền cho những bí quyết, những khả năng siêu phàm để “cứu nhân độ thế”.

Ví dụ Dăm Duông - nhân vật chính trong sử thi Xơ Đăng - là người được sinh ra trong gia đình ông Gleh ở một làng nọ. Nhưng nguồn gốc ông Gleh lại là con trai của Tơ Rõh là Thần Sấm sét ở trên trời. Trước đó, Thần Tơ Rõh thấy con trai Gleh của mình không đủ các tố chất cần thiết để trao truyền quyền phép nên đã cho xuống mặt đất sinh sống. Rồi khi thấy trong đàn con của Gleh - tức cháu nội của mình - có được Dăm Duông là đứa thông minh, khỏe mạnh, siêng năng, đức độ nhất, hầu như hội đủ điều kiện cần thiết, thì Thần Tơ Roh quyết định đưa Dăm Duông lên trời ở với mình từ bé và trao truyền phép thuật cho cháu nội. Như vậy, về danh nghĩa thì Dăm Duông ở trên trời, nhưng thực chất thì được ông nội thường cho về nhà, về làng, tức xuống mặt đất để thực hiện những hành động giúp đời, cứu người.

Muốn có một “con người” tài giỏi như vậy, sức tưởng tượng tuyệt vời của dân gian đã khéo léo cấu trúc nhân vật Dăm Duông mặc dầu xuất thân là người thường nhưng có gốc gác thần linh, tôn vinh Dăm Duông như một vị… “á thần”. Mà đã là Thần nên trong hằng trăm câu chuyện kể về Dăm Duông đều là nhưng việc làm phi thường, tốt đẹp để cứu giúp cõi người.

Những tập sử thi Xơ Đăng, Ba Na dày dặn đang được lưu trữ ở Thư viện tỉnh. Hãy đến với Sử thi đồng bào DTTS ở Kon Tum để thấy nơi đây quả là một “Miền đất huyền ảo” (từ dùng của nhà dân tộc học Dam Bo).        

Tạ Văn Sỹ

   

Các tin khác

  • Vẫn đó, nhà sàn
  • Thành phố Kon Tum: Khai thác hiệu quả yếu tố văn hóa để phát triển du lịch
  • Khai mạc Giải vô địch bơi các nhóm tuổi tỉnh năm 2025
  • Những nghệ nhân bền bỉ giữ gìn bản sắc văn hóa
  • Chuyển đổi số để phát triển du lịch hiệu quả
  • Tâm huyết trao truyền tiếng chiêng cho thế hệ trẻ
  • Chùm ảnh: Sôi nổi Hội thao kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam
  • Bế mạc Hội thao kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam
  • Khai mạc Hội thao kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam
  • Khai mạc Hội thao Cụm thi đua các trường chính trị khu vực Nam Trung bộ và Tây Nguyên
Gửi bình luận của bạn
   
Đang xử lý

Tin Mới Nhất

  • THƯ TÒA SOẠN
  • Báo Kon Tum điện tử - Khép lại hành trình để mở ra chặng đường mới
  • THƯ CẢM ƠN
  • Thông báo về việc hợp nhất các ấn phẩm báo in, báo điện tử; chương trình phát thanh, truyền hình của Báo Quảng Ngãi và Trung tâm Truyền thông tỉnh Kon Tum
  • Danh sách Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi sau sáp nhập
  • Vững niềm tin, xây khát vọng
  • Quảng ngãi công bố tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính tỉnh
  • Hợp nhất để đi xa hơn, bền vững hơn

Chùm ảnh

Kon Tum qua ảnh

Kon Tum qua ảnh

Kon Tum qua ảnh

Kon Tum qua ảnh

Kon Tum qua ảnh

Ghi chép - Phóng sự

  • [EMAGAZINE] Báo Kon Tum điện tử - Khép lại hành trình để mở ra chặng đường mới
  • Kon Tum: Sự hào sảng của đất và nét hiền hòa của người
  • Chùm ảnh: Đồi chè ở vùng Đông Trường Sơn
  • Điểm tựa yêu thương

Đất & Người Kon Tum

  • Người truyền lửa cồng chiêng cho thế hệ trẻ ở thôn Kon Hia 1
  • Chiều tối thứ Sáu hằng tuần, sân nhà ông A Bi ở thôn Kon Hia 1 (xã Đăk Rơ Ông, huyện Tu Mơ Rông) lại vang lên tiếng cồng chiêng rộn ràng. Đó là lớp học dành cho các em nhỏ trong thôn do ông A Bi mở và duy trì đều đặn suốt nhiều mùa hè để truyền dạy những nhịp chiêng truyền thống của dân tộc mình. Từ niềm đam mê thuở nhỏ, ông A Bi trở thành người thắp lên tình yêu cồng chiêng cho thế hệ sau, góp phần gìn giữ văn hóa truyền thống dân tộc.
  • Rượu ghè men lá H’nham
  • Gìn giữ kho tàng Sử thi Kon Tum
  • Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam
  • Khuyến nông - Khuyến lâm
Thông tin cần biết
  • Tỉ giá
  • Chứng khoán
  • Giá vàng
  • Kết quả xổ số
  • Thời tiết
  • Lịch cúp điện
  • Lao động việc làm
  • Thời sự - Chính trị
  • Kinh tế
  • Xã hội
  • Văn hóa - Thể thao - Du lịch
  • Pháp luật & Đời sống
  • Đất & Người Kon Tum
  • Tòa soạn & Bạn đọc
Báo Kon Tum điện tử
• Phó tổng Biên tập: Phạm Minh Bảo, Nguyễn Thị Liễu Hạnh
• Tòa soạn: 258A Phan Đình Phùng, thành phố Kon Tum, tỉnh Kon Tum
• Điện thoại: 0260 3862531; Email: toasoanbaokontum@gmail.com
• Giấy phép số: 460/GP-BTTTT, do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp ngày 06/9/2022
Liên hệ tòa soạn
Thông báo bảng giá quảng cáo mới
Developed by