Sáng kiến “0 đồng” của 2 học sinh vùng sâu

“Chứng kiến cảnh cây trồng của bà con bị sâu bệnh tàn phá, mùa màng thất bát, việc dùng hóa chất phòng trừ sâu bệnh không những chi phí cao mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe và môi trường; hơn nữa, nhà em và bạn Y Buôn nằm cạnh nguồn nước nên ẩm thấp có nhiều côn trùng như muỗi, vắt, chúng em nảy ra ý tưởng dùng thảo mộc làm thuốc trừ sâu, xua đuổi côn trùng” - Em Y Huynh cho biết.

Với kiến thức được học từ môn Sinh và Hóa, học hỏi từ người dân địa phương và các kiến thức trên internet, hai em đã tự tìm tòi, tận dụng những  nguyên liệu sẵn có như cây thuốc lá, tiêu rừng, bạch đàn, để tạo ra thuốc trừ sâu. Mùi hương tinh dầu tỏa ra từ ba loại cây này đều có chức năng xua đuổi côn trùng. Đặc biệt, trong cây thuốc lá có chất nicotine làm côn trùng say và chết đi.

Kể thì đơn giản nhưng cũng phải mất 1 tháng trời, Y Huynh và Y Buôn mới tìm ra các loại cây phù hợp. Y Buôn chia sẻ: “Không dễ đâu anh, bọn em phải đi nhiều nơi, nhờ các ông, các bác lớn tuổi chỉ cho các loại thảo dược rồi tìm hiểu từng đặc tính của chúng, để xem loại nào là “khắc tinh” của sâu bọ, côn trùng”.

Sau khi tìm được nguyên liệu, các em tiến hành chiết xuất tinh dầu. Hai em tự nhận mình may mắn vì được nhà trường tạo điều kiện sử dụng phòng thí nghiệm để chiết xuất tinh dầu, đồng thời nhận được sự hướng dẫn tận tình của giáo viên hướng dẫn.

Y Huynh (trái), Y Buôn đang hái cây thuốc lá. Ảnh: VT

Đối với tiêu rừng và bạch đàn, hai em gọt lấy vỏ thân, vỏ cành và lá cây của từng loại rồi cho vào nồi áp suất riêng; đổ nước theo tỉ lệ 1:4 (tiêu rừng, bạch đàn: 1, nước: 4) rồi đun sôi. Khi nước sôi, hạ thấp nhiệt độ xuống để hơi thoát ra từ từ qua ống dẫn khí. Hơi nước có chứa tinh dầu qua ống sinh hàn sẽ ngưng tụ tạo thành chất lỏng và chảy xuống bình chứa bằng thủy tinh. Dung dịch thu được gồm nước và tinh dầu, sử dụng bình chiết để tách riêng tinh dầu nguyên chất. Sau đó, các em sử dụng cồn 10% để pha chế tinh dầu tiêu rừng và bạch đàn theo tỉ lệ: 5ml tinh dầu tiêu rừng, 5ml tinh dầu bạch đàn và 500ml cồn 10%.

Đối với cây thuốc lá, các em đun sôi lá cây với 3 lít nước cho đến khi cô đặc còn 1 lít thì bỏ phần bã lá, khi đó thu được dung dịch thuốc lá.

Có đầy đủ các loại dung dịch, các em tiến hành pha chế hỗn hợp thành 3 mẫu thử. Mẫu thứ nhất có tỉ lệ 1:3 (dung dịch tinh dầu tiêu rừng - bạch đàn: 1, dung dịch thuốc lá: 3); mẫu thứ 2 có tỉ lệ 1:1; mẫu thứ 3 có tỉ lệ 1:2. Các em đem các loại dung dịch phun thử nghiệm ở vườn cây và bôi lên vùng da ở chân, tay đi vào rừng thử nghiệm với muỗi và vắt. Kết quả cho thấy, mẫu 2 và 3 có hiệu quả trên 90%; mẫu 1 có hiệu quả dưới 50%.

Vì việc chiếc xuất tinh dầu tiêu rừng và bạch đàn tốn nhiều nguyên liệu, thời gian và công sức nên hai em chọn sử dụng mẫu 3 (tỉ lệ 1: 2) để làm số lượng lớn

Em Y Buôn phấn khởi khoe: “Khi mới bắt đầu phun, em thấy ruồi, muỗi, bọ bay đi, nhiều con say quá bay không nổi nằm la liệt trên lá cây; lấy dung dịch này bôi lên người vào rừng không bị muỗi chích hay vắt cắn nữa, cứ 4 tiếng bôi một  lần là duy trì được hiệu quả”.

Đam mê và quyết tâm, cùng với sự hỗ trợ tận tình từ các thầy cô giáo và các bạn trong trường, sau hơn 3 tháng, hai em Y Huynh và Y Buôn đã có sản phẩm “trình trường” với chi phí gần như là con số 0. Với tính ứng dụng cao, sản phẩm của hai em đã đạt giải Tư tại Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp tỉnh dành cho học sinh trung học năm 2019-2020 do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức.

Thầy Thái Doãn Đường – Hiệu trưởng Trường PTDTNT Tu Mơ Rông cho biết: Hai em Y Huynh và Y Buôn là những học sinh khá giỏi và tích cực tham gia các hoạt động của nhà trường. Sáng kiến của 2 em đạt giải Tư là rất xứng đáng. Đây cũng là động lực để nhà trường tiếp tục đồng hành cùng học sinh tham gia các cuộc thi được tổ chức trong thời gian tới.

Văn Tùng