“Tổ chức phiên tòa trực tuyến là xu thế tất yếu”

Đại biểu Quốc hội, Thượng tá Trần Thị Thu Phước - Phó Giám đốc Công an tỉnh phát biểu tại phiên thảo luận tổ. Ảnh: VH

Đại biểu Quốc hội Trần Thị Thu Phước lý giải: Về lý thuyết, tổ chức phiên tòa trực tuyến là hình thức xét xử trực tiếp với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, các yêu cầu khác của một phiên tòa vẫn theo quy định của pháp luật. Theo kinh nghiệm của các nước, tổ chức phiên tòa trực tuyến là xu thế tất yếu. Hơn nữa, việc này không trái với đường lối của Đảng và pháp luật của Nhà nước, cũng như phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam.

Thời gian gần đây, dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, kéo dài, do thực hiện giãn cách xã hội, nhiều tòa án không thể đưa vụ án ra xét xử theo thời gian luật định. Việc này làm ảnh hưởng đến hoạt động tư pháp, quyền và lợi ích của nhà nước, tổ chức, cá nhân. Trên thực tế, dịch Covid-19 không chỉ làm ảnh hưởng đến hoạt động xét xử nói chung, mà còn làm ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động khác của tố tụng hình sự, như: giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, điều tra vụ án hình sự, truy tố. Hiện nay, dịch Covid-19 đang có những diễn biến vô cùng phức tạp, nghiêm trọng và khó lường trên phạm vi toàn thế giới và ở Việt Nam, tiếp tục ảnh hưởng dến hoạt động xét xử bình thường của ngành Tòa án. Do vậy, về chủ trương, cần tiến hành các biện pháp ứng dụng khoa học, công nghệ để giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong tiến hành các hoạt động tố tụng hình sự do những phức tạp của việc áp dụng các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19 của Chính phủ và các địa phương.

Qua nghiên cứu các tờ trình cho thấy, hồ sơ do Tòa án nhân dân tối cao chuẩn bị đã cơ bản đầy đủ, tuy nhiên, để hoàn thiện hơn, cần nghiên cứu, bổ sung tài liệu về kết quả sơ kết về các vụ án tồn đọng đến nay do tác động của đại dịch Covid-19 mà các tòa án chưa đưa ra xét xử được; tập trung ở cấp nào, địa phương nào; khả năng đáp ứng các điều kiện bảo đảm về đường truyền, cơ sở vật chất phục vụ việc xét xử trực tuyến của các Tòa án, của các cơ sở giam giữ trong Công an nhân dân và Quân đội nhân dân.

Tại Điều 15, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) đã quy định các trường hợp cụ thể về phạm vi quy định trong Nghị quyết của Quốc hội. Tuy nhiên, tại Tờ trình số 185/TANDTC-PC ngày 16/10/2021 của Tòa án nhân dân tối cao chưa làm rõ việc Quốc hội ban hành quy định về tổ chức xét xử trực tuyến thuộc trường hợp nào được quy định tại Điều 15, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020). Do đó, đề nghị cần đánh giá kỹ lưỡng về sự tương thích giữa chủ trương xét xử trực tuyến với các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, nhất là các quy định từ Điều 250 đến Điều 267, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 quy định về xét xử trực tiếp, bằng lời nói và liên tục, trong khi đó, nội dung của dự thảo Quy chế là xét xử trực tuyến thì có được hiểu là xét xử trực tiếp hay không và cần định nghĩa rằng, tổ chức phiên tòa trực tuyến là hình thức xét xử trực tiếp với sự hỗ trợ công nghệ thông tin.  

Đại biểu Quốc hội Trần Thị Thu Phước đề nghị, cần xác định Nghị quyết này được ban hành thuộc trường hợp nào theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020). Nếu ban hành thuộc trường hợp “thí điểm” thì cần xác định rõ thời gian thí điểm trong dự thảo Nghị quyết và thí điểm trong trường hợp nào để xác định nội dung của dự thảo Nghị quyết cho phù hợp hơn.

Dù xét xử trực tuyến là xu thế chung, nhưng đây là vấn đề mới, cần bước đi thận trọng, chặt chẽ, tránh xảy ra sơ suất; trước hết, phương án áp dụng trong án dân sự, tranh chấp thương mại, hành chính là chủ yếu và một số vụ án hình sự cần thiết, vừa làm vừa rút kinh nghiệm.

Trong hoạt động xét xử, quan trọng nhất là tranh tụng trực tiếp. Hơn nữa, trong xét xử không chỉ có thẩm phán, thư ký tòa án, mà còn có điều tra viên, kiểm sát viên, luật sư, giám định viên, hội thẩm, phiên dịch, người làm chứng... Vì vậy, cần chuẩn bị chu đáo việc đào tạo, tập huấn cho đội ngũ tham gia hoạt động tố tụng và hỗ trợ tư pháp. Theo đó, Nghị quyết phải có những quy định giúp xác định nguyên tắc trong xét xử trực tuyến; đồng thời phù hợp với những nguyên tắc, quy định về tổ chức hoạt động xét xử trực tiếp. Nghị quyết cũng phải có những quy định cụ thể hoặc dẫn chiếu đến các luật chuyên ngành như: Luật Công nghệ thông tin năm 2016, Luật An toàn thông tin mạng năm 2015, Luật An ninh mạng năm 2018... để bảo đảm thực hiện phương thức xét xử trực tuyến.

Vĩnh Hà