Viết báo bằng AI

Chỉ chưa đầy 20 giây, AI có thể hoàn thành một bài viết hoàn chỉnh theo từ khóa. Ảnh: HL

AI, mà cụ thể là ChatGPT, không chỉ có thể đưa ra các gợi ý về chủ đề cụ thể, mà còn có khả năng lập dàn ý, hoàn thành bài viết hoàn chỉnh một cách nhanh chóng- bạn đồng nghiệp nói.

Vì vậy, tôi quyết định thử. Tôi đưa ra yêu cầu thế này với ChatGPT: “Viết một bài 1.000 chữ nói về cảm xúc vui, buồn của học sinh khi mùa Hè đến”. Chỉ chưa tới 20 giây sau, bài viết được hoàn thành.

Không chỉ miêu tả mùa Hè đến với “tiếng ve râm ran trong vòm lá, phượng đỏ rực góc sân trường, và nắng vàng trải dài khắp lối đi”, bài viết của ChatGPT có cấu trúc chặt chẽ, văn phong mạch lạc; xen lẫn là những câu giàu cảm xúc.

Dù khá khó tính, nhưng tôi phải thừa nhận rằng, đó là bài viết có chất lượng nội dung tốt, dù vẫn phải chỉnh sửa lại, nhất là bỏ các dấu gạch ngang “đặc trưng” trong bài viết dễ gây khó chịu cho người đọc, và những từ ngữ biểu đạt cảm xúc hơi thái quá.

Câu hỏi đặt ra là, nếu nhà báo sử dụng công cụ AI để viết tin, bài sẽ ảnh hưởng thế nào đến nghề nghiệp, hay đúng hơn là đạo đức nghề nghiệp?

Câu trả lời là không, nếu phóng viên, nhà báo cẩn trọng khi tiếp nhận, sử dụng các ứng dụng của AI; coi AI như một công nghệ tăng cường năng lực của mình, giúp giải quyết những vấn đề phức tạp một cách nhanh chóng và toàn diện hơn.

Ngược lại, sẽ khó có thể nói không có ảnh hưởng gì đến đạo đức nghề nghiệp, nếu hoàn toàn dựa dẫm vào AI trong hoạt động nghiệp vụ. Nói cách khác, sẽ nguy hại nếu thay vì làm chủ AI, nhà báo hoàn toàn dựa dẫm vào AI, từ tìm kiếm đề tài, lên ý tưởng, lập dàn ý, thậm chí hoàn chỉnh bài viết.

Một vấn đề nữa là khi dựa dẫm vào AI, phóng viên, nhà báo sẽ tạo nên một “sân chơi bất bình đẳng” trong tác nghiệp. Đặc biệt, sẽ đứng trước nguy cơ đối mặt với những lo ngại về độ tin cậy và tính minh bạch của tin tức, số liệu do AI cung cấp, thậm chí có thể là nội dung mà AI “bịa” ra theo yêu cầu.

Trong câu chuyện về ứng dụng AI trong nghề báo mới đây, một đồng nghiệp cảnh báo rằng AI có thể tạo ra câu trả lời có phần ngớ ngẩn, thậm chí khá nguy hiểm bởi sai thực tế.

“Em cần viết bài báo về các nghệ nhân tích cực tham gia bảo tồn văn hóa truyền thống tại phường Thắng Lợi, thành phố Kon Tum. Khi cung cấp từ khóa, AI đưa ra dàn ý bài viết và cung cấp số liệu thống kê tới mấy chục nghệ nhân trên địa bàn. Thấy vô lý quá, em gặp cán bộ phường xác minh lại thì biết sai số cả chục lần”- bạn đồng nghiệp kể.

Có thể thấy rằng, trong kỷ nguyên số, AI, với các mô hình ngôn ngữ lớn như ChatGPT, Bing Chat hay Google Bard, đang trở nên phổ biến và được sử dụng như trợ lý làm việc và giải trí. Bởi vậy, việc sử dụng AI để sáng tạo một bài báo cũng không phải là chuyện “không thể chấp nhận”.

Điều này cũng phù hợp với đà chuyển đổi số của báo chí hiện đại, khi phóng viên, nhà báo, từ những người lao động dựa vào “cuốn sổ và cây bút”, dần phải trở thành người sáng tạo trên nền tảng tin tức, dựa vào công nghệ.

Năm 2023, Viện Đào tạo Báo chí truyền thông (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội), cũng đã cập nhật môn học “Công nghệ truyền thông số” vào chương trình đào tạo đại học ngành Báo chí của Viện. Môn học này giảng dạy cho sinh viên về hệ thống báo chí hội tụ SMAC, thuật toán và ứng dụng thuật toán trong báo chí truyền thông, công nghệ Bigdata, công nghệ trí tuệ nhân tạo, công nghệ phân tích dữ liệu, công nghệ thực tế ảo, thực tế ảo tăng cường.

Từ thực tế cho thấy, AI không thể thay thế hoàn toàn các khâu tác nghiệp của phóng viên, nhà báo, nhưng nó có thể thay thế được nhiều công việc của nghề báo. AI sẽ giúp giảm bớt khối lượng công việc đơn giản, để nhà báo tập trung vào những nhiệm vụ phức tạp và cần kỹ năng của con người hơn.

Với những bài viết cần sự tổng hợp, liên quan đến các khái niệm về kinh tế, văn hóa, tài chính, nội dung chủ yếu là con số và dữ liệu, AI có thể làm tốt hơn con người. Ít nhất, AI có thể cập nhật nhanh chóng và hỗ trợ hiệu quả trong khâu tính toán, so sánh.

Ngay cả với công tác biên tập, nếu biết ứng dụng AI, sẽ giúp kiểm tra chéo thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, phát hiện các thông tin sai lệch, giảm thiểu tin giả, thu thập dữ liệu, phân tích thông tin, phát hiện các lỗi tư duy, chính tả, ngữ pháp, thay vì ngồi tìm kiếm tài liệu hay vò đầu bứt tai lục lọi trí nhớ. Chỉ cần biên tập viên biết cách đặt câu hỏi phù hợp với những dữ kiện phù hợp, AI sẽ hỗ trợ giải quyết các vấn đề.

Như vậy, AI là một công cụ mạnh mẽ giúp nhà báo đưa thông tin chi tiết hơn, đánh giá dữ liệu một cách chính xác và thậm chí giải quyết những vấn đề phức tạp hơn.

Vấn đề là phải biết cách sử dụng và kiểm soát AI. Khi sử dụng AI, không có nghĩa là nhà báo cứ ung dung chờ “AI lo mọi chuyện”, mà sẽ phải kiểm chứng thông tin để tránh thông tin giả, số liệu sai, lạc hậu. Tốt nhất là chỉ nên để AI cung cấp hướng xử lý vấn đề, còn bản thân phải tự kiểm chứng và hoàn thiện tác phẩm.

Quan trọng hơn, nhà báo cần hiểu rõ công nghệ là công cụ hỗ trợ giúp nhà báo làm việc nhanh hơn, giải phóng thời gian và cho phép họ tập trung vào những nhiệm vụ phức tạp hơn.

Nhà báo vẫn phải đến tận nơi quan sát, đánh giá, phỏng vấn và ghi lại cảm xúc mới lạ từ thực tế. Ảnh: H.L

Đặc biệt, AI chưa thể làm thay những kỹ năng cơ bản của nghề báo, như đến tận nơi quan sát, đánh giá, phỏng vấn, ghi chép lại cảm xúc mới lạ.

Vì một điều đơn giản, AI không thể đi thực tế được!     

Hồng Lam