Xây dựng ý thức và năng lực tự học, học suốt đời

Nói đến tự học là nói đến việc tự mình nghiên cứu, tìm tòi học hỏi, tiếp thu kiến thức của nhân loại trong sách vở, trong nhà trường, ngoài đời, mà không có thầy trực tiếp hướng dẫn, giảng dạy. Khác với trong nhà trường, người học luôn có thầy giáo trực tiếp giảng dạy.

Học suốt đời tức là việc học tập đối với một con người không chỉ dừng lại ở một giai đoạn, thời gian nhất định trong nhà trường lúc học phổ thông, đại học, mà còn phải học tập ngay cả khi đi làm, lúc về già. Điều đó có nghĩa là học bất cứ lúc nào, ở đâu, miễn là khi có điều kiện thuận lợi, đặc biệt là còn sức khoẻ.

Xây dựng ý thức và năng lực tự học, học suốt đời không những hình thành nhận thức đúng đắn, mà còn có năng lực tốt để thực hiện có hiệu quả việc tự học, học suốt đời.

Mỗi công dân học tập phải có tinh thần tự học và học tập suốt đời vì kiến thức của nhân loại là vô bờ. Trong cuộc đời của một con người, không phải lúc nào cũng có điều kiện thuận lợi để được thầy giảng dạy trực tiếp, đặc biệt khi đã rời khỏi ghế nhà trường, khi đi làm việc, khi về già. Do đó, học để bổ sung thêm những hiểu biết cho cuộc sống. Hơn nữa, việc tự học còn giúp cho công dân khắc sâu, nhớ lâu hơn kiến thức đã tự tìm hiểu được. Việc nâng cao trình độ hiểu biết sẽ giúp cho công dân có nhiều thuận lợi hơn trong cuộc sống như tìm kiếm việc làm; nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác; giúp công dân trở nên năng động, sáng tạo, không phụ thuộc vào người khác. Bên cạnh đó, sẽ góp phần hoàn thiện nhân cách và làm cho công dân được mọi người kính nể hơn.

Ngày sách tổ chức tại Trường Tiểu học Ngụy Như Kon Tum, thành phố Kon Tum. Ảnh: NH

Khi cuộc cách mạng khoa học - công nghệ 4.0 đang phát triển nhanh chóng, công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước đang được đẩy mạnh và trước đòi hỏi của nền kinh tế tri thức, để thích ứng với những biến đổi của xã hội và hội nhập sâu rộng vào trường quốc tế, hơn bao giờ hết mỗi công dân phải chủ động nâng cao nhận thức, trình độ; do vậy, không gì khác hơn là phải học tập, tự học tập, học tập thường xuyên.

Mô hình Công dân học tập là mô hình nòng cốt, là yếu tố có tính quyết định đến sự thành công của việc xây dựng xã hội học tập.Việc tự học và học suốt đời giúp công dân học tập đạt được kết quả tích cực, góp phần vào việc xây dựng thành công xã hội học tập.

Để cho việc tự học, học suốt đời đạt kết quả tốt thì cần xác định mục đích, động cơ học tập đúng đắn. Đây là nhân tố có tính xuyên suốt, là kim chỉ nam cho các yếu tố khác liên quan đến học tập; không bao giờ tự cảm thấy thoả mãn với những gì bản thân biết được, phải luôn nêu cao tác phong độc lập trong suy nghĩ, không tin mù quáng; có tính kiên trì, lòng quyết tâm, sự say mê giúp công dân học tập không cảm thấy chán nản trong quá trình học tập.

Cùng với đó, căn cứ vào trình độ nhận thức, năng lực tiếp thu, yêu cầu của công việc đang làm, vị trí, nhu cầu của bản thân để lựa chọn những nội dung cơ bản, thiết thực, những vấn đề cần cho lĩnh vực công tác để tự học tập. Có như thể mới tránh lãng phí thời gian; tận dụng mọi điều kiện, phương tiện thuận lợi (internet, các phần mềm, đĩa, băng, truyền hình, sách, báo…), bằng nhiều hình thức khác nhau: học chính quy, tại chức, từ xa, trực tuyến… để học tập.

Cần áp dụng kiến thức học được vào thực tế cuộc sống, vào công việc đang làm, có như vậy mới khắc sâu cũng như kiểm nghiệm giá trị đích thực của lý thuyết; phải biết rèn luyện tốt các kỹ năng như đọc, cập nhật thông tin trên sách, báo, các phương tiện thông tin; xây dựng kế hoạch học tập một cách khoa học, sắp xếp hợp lý thời gian, thời khóa biểu…, xây dựng ý thức, tinh thần động viên người thân trong gia đình, đồng nghiệp học tập thường xuyên.

Hiện nay, việc tự học của học sinh phổ thông rất hạn chế. Sau khi học xong chính khoá ở nhà trường, hầu hết các em đi học thêm ngoài nhà trường. Điều này làm cho các em sinh ra bệnh lười suy nghĩ, thiếu tự tin khi gặp một vấn đề mới. Do vậy sẽ ảnh hưởng rất lớn đến cuộc đời các em về sau khi bắt đầu bước vào đời để tự lập. Đối với người lớn tuổi, vẫn còn bộ phận không nhỏ chưa có ý thức học suốt đời, chỉ thoả mãn đối với những gì học ở nhà trường, thiếu sự cập nhật kiến thức mới cho nên có ảnh hưởng đến kết quả giải quyết công việc.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khuyên cán bộ và đồng bào: “Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời”, “Học không bao giờ cùng”, “Phải lấy tự học làm cốt” và theo Người, “Ai cũng phải học; không kể người sang hay hèn; giàu hay nghèo; không phân biệt nghề nghiệp, giới tính, tôn giáo, dân tộc… khi đã xác định việc học là một nhu cầu thì ai cũng phải tự giác học tập”.

Bởi vậy, xây dựng ý thức, năng lực tự học và học suốt đời không chỉ là các tiêu chí mà Hội Khuyến học Việt Nam nêu ra để đánh giá, công nhận đối với danh hiệu Công dân học tập mà đó còn là phương châm sống đối với tất cả mọi người Việt Nam. Xây dựng ý thức, năng lực tự học và học suốt đời không những có ý nghĩa, tác dụng tích cực, to lớn đối với bản thân của mỗi công dân mà còn có tác dụng trong việc đóng góp cho sự phát triển đối với quê hương, đất nước; đặc biệt đối với việc xây dựng xã hội học tập. Do vậy, mỗi công dân cần có ý thức xây dựng năng lực tự học và học suốt đời.   

NGUYỄN HÓA